Ubiegasz się o zasiłek macierzyński? Sprawdź, o czym musisz pamiętać!

Ciąża to czas, w którym warto zadbać nie tylko o wyprawkę dla nowego członka rodziny, ale także o finanse. Dowiedz się, w jakich sytuacjach przysługuje zasiłek macierzyński, ile wynosi i co należy zrobić, by go otrzymać.

To rodzaj świadczenia, które wypłacane jest w ramach ubezpieczenia chorobowego osobom przebywającym na urlopie macierzyńskim (i innych, o czym przeczytasz w dalszej części tego tekstu).

Świadczenie otrzymać mogą osoby, które są objęte ubezpieczeniem chorobowym obowiązkowo lub dobrowolnie. Są więc:

By otrzymać zasiłek macierzyński, osoba ubiegająca się o niego musi przebywać na jednym z poniżej opisanych urlopów.

Trwa 20 tygodni w przypadku ciąży pojedynczej. Jeśli chodzi zaś o ciąże mnogie, np. bliźniacze czy trojacze, to urlop jest dłuższy i wynosi kolejno: 31, 33, 35 lub 37 tygodni. Jeśli w Twojej rodzinie pojawi się trzecie dziecko, będziesz mógł korzystać z dodatkowego przywileju. Zobacz, na czym polega Karta Dużej Rodziny (KDR). 

Wykorzystać go mogą osoby, przyjmujące dziecko na wychowanie jako rodzina zastępcza (z wyjątkiem rodzin zastępczych zawodowych) lub w celu adopcji. Czas jego trwania wynosi tyle samo, co urlop macierzyński.

To dodatkowy urlop, przysługujący rodzicom, których dziecko urodziło się przedwcześnie (przed 28. tygodniem ciąży lub z wagą poniżej 1000 g) lub w terminie, ale wymagało długotrwałej hospitalizacji. Jego celem jest wyrównanie czasu spędzonego z dzieckiem w domu. Przysługuje za każdy tydzień hospitalizacji dziecka do 15 tygodni po porodzie. Urlop ten jest udzielany na wniosek pracownika.

To czas wolny od pracy, który przysługuje zaraz urlopie macierzyńskim lub tacierzyńskim. Wynosi 41 tygodni w przypadku ciąży pojedynczej i 43, jeśli chodzi o ciążę mnogą. Wykorzystać go może zarówno ojciec, jak i matka. Co ważne, 9 tygodni jest przeznaczone dla drugiego rodzica i nie może być przeniesione. Urlop rodzicielski można wykorzystać jednorazowo lub w częściach, jednak czas ten jest ograniczony rokiem kalendarzowym, w którym dziecko kończy 6 lat.

Przysługuje ojcu dziecka, niezależnie od urlopu macierzyńskiego. Urlop ojcowski trwa 2 tygodnie i można wykorzystać go w częściach, jednak nie później, gdy dziecko ukończy 12 miesiąc życia lub do 12 miesięcy od uprawomocnienia się postanowienia o przysposobieniu dziecka, ale nie dłużej niż do 14. roku życia dziecka. 

Przysługuje po poronieniu lub urodzeniu martwego dziecka. Trwa maksymalnie 8 tygodni, a minimalnie 7 dni. Jest płatny w wysokości 100% zasiłku macierzyńskiego.

Przyszłe mamy interesuje zapewne, ile wynosi zasiłek macierzyński. To bardzo ważna kwestia. Zasiłek za okres urlopu macierzyńskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, uzupełniającego urlopu macierzyńskiego oraz urlopu ojcowskiego wynosi 100% podstawy wymiaru zasiłku. Świadczenie wyliczane jest jako średnia z 12 miesięcy. Będąc na macierzyńskim, będziesz otrzymywać więc całą pensję. A co, jeśli kobieta jest zatrudniona krócej niż rok? Wówczas wynagrodzenie jest wyliczane na podstawie średniej z pełnych, przepracowanych miesięcy. 

W takiej formie zasiłek wypłacany jest przez 20 tygodni. Po okresie urlopu macierzyńskiego przysługuje urlop rodzicielski. Przez kolejne 32 tygodnie można pobierać zasiłek macierzyński, jednak na innych zasadach. Świadczenie wynosi 70% podstawy wymiaru zasiłku.

Składając do pracodawcy do 21 dni po porodzie wniosek o oba urlopy jeden po drugim, można otrzymać zasiłek macierzyński w wysokości 81,5% podstawy wymiaru.

To, kto będzie płatnikiem, zależy od liczby pracowników zatrudnianych przez pracodawcę. W przypadku firm, w których pracuje mniej niż 20 osób, płatnikiem jest Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Wówczas zasiłek będzie wypłacony w ciągu 30 dni od złożenia dokumentów. Instytucja jest płatnikiem w przypadku świadczeń przysługujących osobom zatrudnionym na umowę zlecenie, o dzieło lub prowadzącym własną działalność.

Z kolei większe przedsiębiorstwa same zajmują się wypłacaniem świadczenia pracownikom, zatrudnionym na umowę o pracę. Pieniądze powinny wpłynąć na konto w dniu, który ustalony jest jako dzień wypłaty wynagrodzenia. Jednak co ważne, to zawsze ZUS jest odpowiedzialny za pokrycie zasiłku, niezależnie od tego, kto zajmuje się jego wypłacaniem.

Może się tak zdarzyć w kilku sytuacjach. Oto one:

By przejąć zasiłek macierzyński, ojciec powinien złożyć wniosek do ZUS. Równocześnie trzeba złożyć wniosek o przejęcie urlopu macierzyńskiego, określając, w jakim czasie będzie on wykorzystany.

Przeczytaj także: Ubezpieczenie na życie dla rodziny – jak je wybrać?

Przedsiębiorczyni również ma prawo do otrzymania zasiłku macierzyńskiego z ZUS na takich samych zasadach, co pracownicy zatrudnieni na umowę o pracę. Może go pobierać przez 52 tygodnie, gdy:

Co ważne, by otrzymać takie świadczenie, trzeba zgłosić się do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego. Między innymi w przypadku zasiłku macierzyńskiego nie obowiązuje 90-dniowy okres wyczekiwania na uzyskanie prawa do świadczeń.

Zasiłek macierzyński można pobierać niezależnie od tego, czy działalność po urodzeniu dziecka jest dalej prowadzona, czy zawieszona.

Według przepisów kobieta prowadząca działalność gospodarczą i korzystająca z ulgi na start nie może zgłosić się do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego. W związku z tym nie przysługuje jej zasiłek macierzyński. 

Jednak w takim przypadku można skorzystać z tzw. kosiniakowego, czyli świadczenia rodzinnego, które przysługuje osobom niemającym prawa do zasiłku macierzyńskiego z ZUS. Wynosi ono 1000 zł miesięcznie.

Wysokość zasiłku macierzyńskiego w przypadku osób, prowadzących działalność gospodarczą, zależy od podstawy, od której opłacane były składki na ubezpieczenie społeczne przez ostatnie 12 miesięcy przed porodem. Świadczenie nie może być niższe niż 1000 zł miesięcznie. 

Można podwyższyć wysokość zasiłku poprzez opłacanie składki ZUS obliczanej od wyższej podstawy. Maksymalna podstawa składek na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe w 2025 r. to 21 682,50 zł. Podnosząc podstawę, trzeba liczyć się z tym, że wzrosną wszystkie składki społeczne.

By otrzymać świadczenie, należy złożyć wniosek o zasiłek macierzyński do ZUS. Kobiety zatrudnione na umowę o pracę składają dokumenty do pracodawcy. Na podstawie wniosku oraz aktu urodzenia dziecka, pracodawca udziela urlopu macierzyńskiego. Następnie dokumenty dostarczane są przez firmę, w której zatrudniona jest kobieta, do ZUS. Pozostali zgłaszają się bezpośrednio do ZUS. 

Składanie wniosku jest bardzo proste. Można to zrobić drogą pisemną oraz elektroniczną, za pośrednictwem Platformy Usług Elektronicznych (PUE) ZUS, wypełniając formularz ZAM.

Należy przygotować następujące dokumenty:

Najpierw trzeba zalogować się na profil Platformę Usług Elektronicznych (PUE ZUS) i wybrać usługę „złożenie dokumentu ZAM”. 

Uwaga! Wniosku ZAM nie muszą składać osoby, które wystąpiły do pracodawcy o urlop macierzyński i którym zasiłek będzie wypłacał ZUS.

Należy uzupełnić dane w formularzu, wpisując także numer rachunku bankowego, na który ma zostać przesyłany zasiłek. Końcowym etapem jest podpisanie wniosku i wysłanie go elektronicznie do ZUS. 

Teraz należy dostarczyć dokumenty osobiście lub drogą pocztową do wybranej terenowej jednostki organizacyjnej ZUS. Te będą różne w zależności od sytuacji.

Osoby ubiegające się o zasiłek jeszcze przed porodem, muszą dostarczyć zaświadczenie lekarskie wystawione na zwykłym druku określające przewidywaną datę porodu. Z kolei kobiety, ubiegające się o świadczenie za okres od dnia porodu, powinny dostarczyć skrócony odpis aktu urodzenia dziecka lub kopię potwierdzoną przez płatnika zasiłku lub przez ZUS za zgodność z oryginałem.

Ostatnim rodzajem dokumentu jest zaświadczenie, wypełnione przez płatnika składek. Pracownice dostarczają dokument na druku Z-3, osoby prowadzące pozarolniczą działalność oraz osoby współpracujące z osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność, a także duchowni składają druk Z-3b, a druk Z-3a dotyczy pozostałych ubezpieczonych. Płatnik składek może złożyć wymienione dokumenty do ZUS za pośrednictwem PUE ZUS. 

Teraz trzeba czekać na decyzję. Jeśli zasiłek zostanie przyznany, wypłata następuje na wskazany numer rachunku. Jeśli ZUS odmówi prawa do zasiłku macierzyńskiego, przesyła decyzję, od której można się odwołać do Sądu Rejonowego.

Zasiłek macierzyński, w przeciwieństwie do innych świadczeń (np. zasiłek rodzinny) podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych. Jednak od 1 lipca 2022 r. wprowadzono nowe przepisy. Od tego momentu świadczenie to jest zwolnione z podatku dochodowego do kwoty 85 528 zł w skali roku dla osób, które korzystają z ulgi dla młodych, na powrót, dla rodzin 4+ lub dla pracujących seniorów. Nadwyżka jest już opodatkowana według skali podatkowej 12% lub 32%. Niezależnie od tego, czy kobieta jest zwolniona, czy nie, musi zasiłek wykazać w rocznym zeznaniu podatkowym (PIT). 

W wyjątkowych sytuacjach można przerwać urlop macierzyński. Przykład: matka musi poddać się długotrwałej hospitalizacji. W takich okolicznościach wypłacanie zasiłku macierzyńskiego jest zawieszane. Jednak gdy przyczyna ustania zostanie przerwana, zasiłek jest wznawiany. Gdy tylko kobieta wyjdzie ze szpitala, świadczenie ponownie przesyłane jest na jej konto.

Zastanawiasz się, na jakie inne formy wsparcia może liczyć rodzina, w której pojawi się nowy członek? Sprawdź świadczenia, jakie przysługują po urodzeniu dziecka. 

Warto też pomyśleć o tym, jak zabezpieczyć rodzinę na własną rękę. Dobrym pomysłem jest wykupienie wcześniej ubezpieczenia na życie czy polisy na życie (inaczej: prywatne ubezpieczenie medyczne). W ramach „życiówki” możesz liczyć na wypłatę jednorazowego świadczenia, jeśli urodzi Ci się dziecko. Szukasz takiej polisy? Sprawdź nasz kalkulator ubezpieczeń na życie online i porównaj dostępne opcje! Dzięki temu będziesz mógł wybrać polisę dobraną do swoich potrzeb.