Jak uzyskać zasiłek ojcowski? Sprawdź!

Zasiłek ojcowski to świadczenie pieniężne wypłacane przez ZUS w związku z wykorzystaniem urlopu ojcowskiego – dwutygodniowej przerwy w pracy, która przysługuje ojcu dziecka na podstawie przepisów Kodeksu pracy. Choć potocznie mówi się o „zasiłku ojcowskim”, jego oficjalna nazwa to zasiłek macierzyński za okres urlopu ojcowskiego. Terminologia może budzić wątpliwości, dlatego w tym artykule wyjaśniamy, jak prawidłowo ubiegać się o świadczenie, komu ono przysługuje i jakie dokumenty należy złożyć. Przeczytaj poradę i poznaj szczegóły zagadnienia!

Zasiłek ojcowski to świadczenie pieniężne wypłacane za czas korzystania z urlopu ojcowskiego – czyli 14 dni wolnych od pracy, które przysługują ojcu dziecka na podstawie Kodeksu pracy. Wbrew potocznej nazwie, w przepisach nie funkcjonuje oddzielna kategoria o tej nazwie. Z perspektywy ZUS jest to zasiłek macierzyński za okres urlopu ojcowskiego.

Prawo do świadczenia przysługuje każdemu ojcu, który jest objęty ubezpieczeniem chorobowym – niezależnie od rodzaju umowy. Może to być zarówno umowa o pracę, jak i prowadzenie działalności gospodarczej z dobrowolnym ubezpieczeniem. Warunkiem jest skorzystanie z urlopu ojcowskiego nie później niż do ukończenia przez dziecko 12. miesiąca życia.

Świadczenie może być wykorzystane jednorazowo lub w dwóch częściach po 7 dni. Należy przy tym pamiętać, że urlop ojcowski nie jest przenoszony ani dzielony między rodziców – przysługuje wyłącznie ojcu dziecka. W związku z jego wykorzystaniem przysługuje zasiłek za urlop ojcowski, o który należy się ubiegać na podstawie wniosku i wymaganych dokumentów.

Sprawdź także, jak uzyskać zwolnienie na chore dziecko.

Po narodzinach dziecka rodzice mogą korzystać z różnych form wsparcia finansowego. Wiele osób myli zasiłek ojcowski z urlopem macierzyńskim, rodzicielskim czy tzw. tacierzyńskim – warto więc wyjaśnić najważniejsze różnice.

Zasiłek ojcowski to świadczenie wypłacane za czas urlopu ojcowskiego, który przysługuje wyłącznie ojcu dziecka – niezależnie od sytuacji zawodowej matki. To 14 dni wolnego, które można wykorzystać do ukończenia przez dziecko 12. miesiąca życia. Wypłata odbywa się na zasadach zasiłku macierzyńskiego, ale tylko za ten konkretny urlop.

Zasiłek macierzyński dotyczy urlopu udzielanego matce dziecka po porodzie, ale może być częściowo przekazany ojcu – wtedy mówi się potocznie o "urlopie tacierzyńskim". To zupełnie inna sytuacja, wymagająca rezygnacji matki z dalszego korzystania z przysługujących jej dni.

Odrębne zasady obowiązują także przy urlopie rodzicielskim. Przysługuje on obojgu rodzicom i może być podzielony między nich w elastyczny sposób. Tu również wypłacany jest zasiłek macierzyński, ale na innych warunkach (80% lub 100% – w zależności od wariantu).

Wypłatą świadczenia z tytułu urlopu ojcowskiego zajmuje się Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Zasiłek ojcowski jest finansowany ze środków FUS, co oznacza, że nie obciąża pracodawcy – nawet jeśli pracownik przebywa na urlopie. W przypadku dużych zakładów pracy, które samodzielnie wypłacają świadczenia krótkoterminowe, zasiłek może być przekazany bezpośrednio przez pracodawcę, ale tylko do wysokości należnych składek.

Aby otrzymać zasiłek macierzyński za okres urlopu ojcowskiego, ojciec dziecka musi złożyć wymagane dokumenty. Termin na złożenie wniosku o urlop ojcowski z należnym świadczeniem jest jasno określony: najpóźniej dzień przed planowanym rozpoczęciem urlopu. Nie ma jednak obowiązku wykorzystania świadczenia bezpośrednio po narodzinach dziecka – można to zrobić w dowolnym momencie, aż do ukończenia przez dziecko 12. miesiąca życia.

Nie, zasiłek ojcowski przysługuje wyłącznie ojcu dziecka – nie może zostać przeniesiony na matkę ani wykorzystany przez nią w żadnej formie. To indywidualne uprawnienie wynikające z Kodeksu pracy i niezależne od sytuacji zawodowej drugiego rodzica. 

Zasiłek ten nie podlega dzieleniu, przekazaniu czy zastępstwu, w przeciwieństwie do części urlopu macierzyńskiego lub rodzicielskiego, które mogą być współdzielone przez oboje rodziców. Oznacza to, że tylko ojciec, który spełnia warunki do objęcia ubezpieczeniem chorobowym i złoży wniosek w odpowiednim terminie, ma prawo do świadczenia.

Czytaj także: Zgłoszenie dziecka do ubezpieczenia – jak zgłosić członka rodziny do ZUS?

Aby otrzymać świadczenie, należy złożyć odpowiedni wniosek o zasiłek ojcowski. Obowiązujący formularz to ZUS ZAO – aktualny od 1 stycznia 2025 roku. Dokument przekazuje się pracodawcy lub bezpośrednio do ZUS, w zależności od tego, kto wypłaca świadczenie.

Do wniosku trzeba dołączyć:

Aby otrzymać świadczenie, należy złożyć odpowiedni wniosek o zasiłek ojcowski. Obowiązujący formularz to ZUS ZAO – aktualny od 1 stycznia 2025 roku. Dokument przekazuje się pracodawcy lub bezpośrednio do ZUS, w zależności od tego, kto wypłaca świadczenie.

Do wniosku trzeba dołączyć:

Zasiłek ojcowski przysługuje wyłącznie osobom objętym ubezpieczeniem chorobowym. W przypadku pracowników etatowych jest ono obowiązkowe, natomiast osoby prowadzące działalność gospodarczą lub zatrudnione na podstawie umów cywilnoprawnych muszą je opłacać dobrowolnie. Oznacza to, że zaniechanie zgłoszenia do tego ubezpieczenia skutkuje całkowitym brakiem prawa do zasiłku, niezależnie od liczby przepracowanych miesięcy czy odprowadzanych składek emerytalnych.

Co istotne, w czasie korzystania z urlopu ojcowskiego nie są naliczane składki na ubezpieczenia społeczne ani zdrowotne. Może to mieć znaczenie dla osób planujących przerwy w zatrudnieniu lub korzystanie z innych świadczeń po urodzeniu dziecka, ponieważ przerwa w opłacaniu składek może wpłynąć na ciągłość ubezpieczenia zdrowotnego.

Z punktu widzenia ZUS kluczowe jest spełnienie warunku ubezpieczenia chorobowego w dniu rozpoczęcia urlopu. Bez niego wypłata nie zostanie przyznana – niezależnie od spełnienia pozostałych formalności.

Jednym z niewielu świadczeń, które wypłacane są w pełnej wysokości wynagrodzenia, bez żadnych potrąceń czy ograniczeń, jest właśnie zasiłek ojcowski. Ile procent przysługuje świadczeniobiorcy? Zgodnie z przepisami – 100% podstawy wymiaru zasiłku.

Dla osób zatrudnionych na etacie oznacza to przeciętne miesięczne wynagrodzenie z ostatnich 12 miesięcy. W przypadku przedsiębiorców lub zleceniobiorców – podstawę stanowi deklarowana kwota, od której opłacane są składki na ubezpieczenie chorobowe.

W praktyce wysokość zasiłku ojcowskiego odpowiada wynagrodzeniu netto sprzed urlopu. Dotyczy to zarówno wypłaty jednorazowej, jak i podzielonego urlopu w dwóch częściach.

Jeśli zatem ktoś zastanawia się, ile wynosi zasiłek ojcowski w konkretnym przypadku, warto skorzystać z kalkulatora ZUS lub zwrócić się do działu kadr – szczególnie w sytuacjach zmiennego wynagrodzenia lub różnych form zatrudnienia.

Jak już wcześniej wspomnieliśmy, aby otrzymać zasiłek za urlop ojcowski, niezbędne jest złożenie poprawnie wypełnionego wniosku oraz dołączenie odpowiednich załączników. Komplet dokumentów może się nieco różnić w zależności od formy zatrudnienia, ale podstawowy zestaw jest taki sam dla większości przypadków. Poniżej ważne podsumowanie niezbędnych formalności.

Do ZUS należy przekazać:

Dokumenty można złożyć elektronicznie przez PUE ZUS, osobiście w placówce albo za pośrednictwem pracodawcy. Wniosek warto przygotować z wyprzedzeniem, aby nie przekroczyć terminu.

Zasiłek macierzyński za okres urlopu ojcowskiego nie jest przyznawany automatycznie. Aby go otrzymać, ojciec dziecka musi spełniać kilka konkretnych warunków. W pewnych sytuacjach ZUS może odmówić wypłaty świadczenia, nawet jeśli urlop ojcowski formalnie przysługuje.

Świadczenie nie zostanie wypłacone, jeśli:

Warto też pamiętać, że w przypadku rozwiązania umowy o pracę przed wykorzystaniem urlopu, możliwość jego realizacji może wygasnąć (w zależności od sytuacji ubezpieczeniowej).

W przypadku, gdy ZUS odmówi wypłaty zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu ojcowskiego, ubezpieczony ma prawo do złożenia odwołania. Należy to zrobić w terminie 30 dni od dnia doręczenia decyzji – na piśmie, za pośrednictwem ZUS, do sądu rejonowego – wydziału pracy i ubezpieczeń społecznych.

Warto pamiętać, że urlop ojcowski nie jest tym samym co urlop okolicznościowy, który przysługuje z tytułu np. narodzin dziecka, ale nie jest związany z wypłatą zasiłku. Jeśli ZUS odmówił wypłaty zasiłku z powodu błędnego zakwalifikowania wniosku (np. jako urlopu okolicznościowego zamiast ojcowskiego), należy to wyjaśnić w odwołaniu i dołączyć odpowiednie dokumenty. W praktyce wiele decyzji negatywnych wynika z uchybień formalnych, które można skorygować na etapie postępowania odwoławczego.

Zasiłek macierzyński za okres urlopu ojcowskiego to istotna forma wsparcia dla ojców, którzy chcą aktywnie uczestniczyć w pierwszych tygodniach życia dziecka. Warto jednak zachować świadomość, że świadczenia z ZUS mogą być niewystarczające lub ograniczone czasowo. 

Coraz więcej rodzin decyduje się więc na dodatkowe zabezpieczenie, takie jak np. prywatna polisa na życie. Dobrze jest także rozważyć ubezpieczenie dziecka w żłobku, które stanowi ważny element pierwszej ochrony w przypadku nieprzewidzianych zdarzeń.

W CUK pomagamy dobrać polisę dopasowaną do indywidualnych potrzeb klienta – zarówno dla dorosłych, jak i najmłodszych członków rodzin. Aby szybko i wygodnie sprawdzić dostępne opcje, skorzystaj z nowoczesnego narzędzia, jakim jest porównywarka ubezpieczeń na życie dla siebie i rodziny. Dzięki niej sprawdzisz najlepsze oferty od wiodących towarzystw i wybierzesz najkorzystniejszą. 

O odpowiednią polisę, która zabezpieczy Twoją przyszłość, możesz zapytać również naszych doświadczonych doradców w placówce stacjonarnej lub za pośrednictwem infolinii CUK.