Czym jest tachograf i kiedy jest obowiązkowy?

To urządzenie wykorzystywane w transporcie drogowym i przewozu osób. Przede wszystkim jest narzędziem, dzięki któremu można zweryfikować przestrzeganie przez kierowcę przepisów prawa transportowego i drogowego. Dowiedz się, jakie auta muszą je mieć oraz jak działa tachograf.

To nic innego, jak urządzenie, którego celem jest zapisywanie parametrów jazdy. Chociaż jego nazwa pochodzi od greckich słów „tachos”, czyli prędkość oraz „grapho”, czyli zapisywać, to rejestrowanie, jak szybko jedzie dany pojazd, nie jest jedyną funkcją urządzenia.

Urządzenie służące do rejestrowania czasu pracy kierowców oraz innych parametrów jest obowiązkowe w takich przypadkach:

Zobacz także: Jak zostać kierowcą autobusu?

Od tej zasady przewidywane są wyjątki. Urządzenie nie jest obowiązkowe na przykład w przypadku autobusów, które poruszają się na trasie krótszej niż 50 km, śmieciarek przewożących odpady komunalne, samochodów ciężarowych z przeznaczeniem rolniczym, samochodów pomocy drogowej, pracujących w promieniu 100 km od siedziby firmy czy pojazdów, które należą do przedsiębiorstw ogrodniczych, leśnych i rybackich, pracujących w promieniu 50 km od bazy.

Tachograf wykorzystywany jest głównie po to, by móc sprawdzać przestrzeganie przez kierowców przepisów prawa drogowego. Jego celem jest także zapewnienie uczciwej konkurencji. Urządzenie zapisuje różne dane, a dokładnie:

Co ważne, jeśli dany pojazd prowadzony jest przez dwóch kierowców, tachograf rejestruje informacje na temat pracy każdego z nich. Wszystko po to, by móc respektować przepisy prawa na temat czasu pracy kierowców. W ciągu dnia powinien on odpoczywać co najmniej 11 godzin. Jazda bez pauzy może powodować osłabienie czasu reakcji kierowcy, a nawet skończyć się wypadkiem. Do sprawdzenia tachografu, a tym samym kontroli czasu pracy kierowców i wystawienia mandatu w sytuacji nieprzestrzegania przepisów, zobowiązane są różne służby. Urządzenia rejestrujące sposób pracy, są więc narzędziem, które motywuje pracowników firm transportowych do przestrzegania przepisów, a tym samym wpływają na poprawę bezpieczeństwa na drodze. 

O dane z tachografu może poprosić:

Kierowca może być także skontrolowany poza granicami naszego kraju. Wtedy uprawnieni do poznania odczytów z tachografu są funkcjonariusze służb upoważnionych do tego przez władzę danego państwa.

Służby mogą nakładać na kierowcę kary finansowe, jeśli zostaną wykryte nieprawidłowości, co do przestrzegania przepisów odnośnie do czasu pracy kierowców. Na podstawie wykrytych naruszeń można wszcząć postępowania wobec firmy, w której zatrudniony jest kierowca, a także podmiotu realizującego przewóz drogowy. Przedsiębiorstwo może uniknąć kary, jeśli udowodni, że nie miało wpływu na wykroczenia popełnione przez kierowcę np. przekroczenie prędkości czy maksymalnego czasu pracy.

Dowiedz się, jakie assistance dla samochodów ciężarowych wybrać.

W transporcie drogowym wykorzystuje się różne rodzaje urządzeń. Do czynienia mamy z analogową, cyfrową oraz inteligentną wersją narzędzia. Pierwsze z nich, czyli tachografy na tarczki (analogowe) obowiązywały do 1 maja 2006 roku. Zostały wycofane na rzecz cyfrowych urządzeń, przy których trudniej jest manipulować, by oszukać zapis. Najnowszymi narzędziami do rejestracji czasu pracy kierowców są inteligentne tachografy.

Tak naprawdę wszystko zależy od tego, z jakim rodzajem mamy do czynienia. Inaczej funkcjonuje tachograf na tarczki, a inaczej cyfrowe urządzenia. Inaczej się je obsługuje oraz mamy do czynienia z innymi obowiązkami kierowcy.

Pierwszym urządzeniem do rejestracji czasu pracy kierowców był tachograf analogowy, uznawany za dość awaryjny i przy którym łatwo było manipulować. Obowiązywał on do 1 maja 2006 roku, kiedy to został wycofany na rzecz narzędzia cyfrowego. Zasada jego działania opiera się na wykresówkach w formie papierowych tarcz, wyglądem przypominających płytę CD. Czujnik ze skrzyni biegów przesyła informacje na tarczkę i zapisuje je. 

Wykresówki umieszcza się w specjalnej obudowie, które znajdują się na tablicy rozdzielczej. Obowiązkiem kierowcy jest wymiana tarczki oraz opisanie jej swoimi danymi, numerami rejestracyjnymi pojazdu oraz datą i miejscem rozpoczęcia, a także zakończenia pracy.

Od 1 maja 2006 r. analogowe tachografy zastąpiono cyfrowymi. To nowocześniejsze urządzenie, które jest wygodniejsze w obsłudze. Jest tu mniejsze pole do nadużyć i fałszowania. Dane nie są przechowywane na tarczkach, a w pamięci urządzenia przez okres 12 miesięcy. 

Obowiązkiem kierowcy jest umieszczenie swojej karty kierowcy w tachografie podczas rozpoczęcia pracy, wybrania kraju, w którym znajduje się obecnie pojazd, a także wskazanie trybu pracy, spośród takich opcji, jak: odpoczynek, dyspozycyjność, inny rodzaj pracy (np. rozładunek towaru), a także prowadzenie samochodu. Po zakończeniu pracy należy wyciągnąć z urządzenia kartę kierowcy. W razie kontroli lub potrzeb kierowcy można wydrukować informacje na temat przejazdu.

To najnowocześniejsze urządzenia, służące do zapisywania informacji o pracy kierowcy i pojazdu. Od pozostałych rodzajów tachografów różnią się przede wszystkim automatyczną rejestracją danych (np. przekroczenie granicy czy automatyczne wprowadzenie czasu), pobieraniem oraz przesyłaniem danych, dotyczących pojazdu, a także aktywności kierowcy. Nowoczesna technologia pozwala także na zdalne wykrycie próby manipulowania zapisami, a także integrację urządzenia z zewnętrznymi systemami transportowymi przez system Bluetooth.

To dokument, który służy do identyfikacji kierowcy, firmy czy innych jednostek. Dostępne są różne rodzaje np. karty kierowcy, karty przedsiębiorstwa, karty warsztatowe czy karty kontrolne. Wydaje je Polska Wytwórnia Papierów Wartościowych. Są mikroprocesorowymi kartami, które rejestrują parametry pracy kierowcy i pojazdu. Dowiedz się więcej na temat tego, jak wyrobić kartę kierowcy?

Przepisy mówią, że należy pobierać dane zgromadzone na tachografie cyfrowym. Oto, w jakich okolicznościach musi się to zdarzyć:

By sczytać dane z tachografu, trzeba włożyć tzw. kartę przedsiębiorstwa, a następnym krokiem jest podłączenie do tachografu specjalnego czytnika, na którym zapisywane są dane. Jednak nowoczesne technologie pozwalają także na zdalny odczyt bez konieczności wkładania karty do urządzenia.  

Pobieranie danych z Karty kierowcy powinno odbywać się co 28 dni. Można to zrobić na kilka sposobów. Pierwszym z nich jest korzystanie z czytnika kart, który kopiuje dane do pamięci komputera, telefonu czy tableta. Innym sposobem jest podłączenie specjalnego urządzenia, na którym zapisują się sczytane informacje. Brak czytnika czy uniwersalnych urządzeń oznacza konieczność korzystania z usług serwisów tachografów, które zajmują się odczytami kart kierowców.

Zobacz także: Prawo jazdy kat. C – najważniejsze informacje.

Według przepisów prawa międzynarodowego inteligentne tachografy II generacji muszą być obowiązkowo zamontowane w nowo zarejestrowanej ciężarówki w Unii Europejskiej, Wielkiej Brytanii, Norwegii i Szwajcarii. Wymiana tachografów przebiega w kilku etapach. Oto one:

Ponadto od 1 lipca 2026 roku tachografy mają być obowiązkowo montowane w busach z DMC od 2,5 do 2,5 t, które wykonują przewóz rzeczy.

Koszty wymiany tachografów na cyfrowy (inteligentny II generacji) ponosi w całości przewoźnik. Zmiana urządzenia mocno obciąża budżet przedsiębiorstwa. Cena nowego tachografu wynosi od 3,6 do 5,5 tys. zł, jednak obecnie często za montaż urządzenia coraz częściej zapłacimy do 4 tys. zł. Nie warto zwlekać z wymianą, ponieważ wraz z upływem czasu i ostatecznego terminu montażu, ceny mogą wzrosnąć. 

Brak odpowiedniego urządzenia do rejestrowania pracy pojazdu oraz czasu jazdy i odpoczynku kierowcy skutkować może nałożeniem kary. Wysokość grzywny jest różna w zależności od kraju. W Polsce za brak tachografu w pojeździe, w którym jest on wymagany, firma transportowa zapłaci 10 tys. zł, natomiast osoba zarządzająca transportem – dodatkowo 2 tys. zł. Z taką samą karą spotkać się mogą firmy i kierowcy, którzy fałszują czas pracy tachografu. W tym przypadku grzywnę otrzymuje też kierowca. 

Poza tym Inspekcja Transportu Drogowego ma prawo zatrzymać dowód rejestracyjny na 7 dni, a gdy tachograf po upływie tego czasu nie zostanie zamontowany, pojazd nie wróci już do pracy.

Aby urządzenie działało prawidłowo i zapisywało dane zgodne z przepisami prawa, potrzebna jest kalibracja urządzenia. Potwierdzeniem, że ten proces przebiegł prawidłowo, jest legalizacja. Przepisy unijne, a konkretnie Rozporządzenie wykonawcze Komisji (UE) 2017/799, wskazują, że musi ona odbywać się co 2 lata. Trzeba ją także robić, na przykład, jeśli dojdzie do uszkodzenia czy awarii urządzenia. Niepoddawanie tachografu okresowym przeglądom to ryzyko nałożenia kary w wysokości 1000 zł.

By ułatwić obsługę tachografów cyfrowych, wprowadzono ogólne symbole, tzw. piktogramy tachografu cyfrowego. Przepisy Unii Europejskiej uznają cztery takie oznaczenia, a mianowicie:

Prowadzisz firmę transportową? Jeśli szukasz zabezpieczenia dla floty pojazdów, to zapraszamy po ubezpieczenia transportowe do naszych placówek lub na infolinię. Pamiętaj także, że musisz koniecznie zadbać o ubezpieczenie samochodu ciężarowego w postaci OC. To obowiązkowa polisa komunikacyjna. Nasz kalkulator ubezpieczeń komunikacyjnych to narzędzie, dzięki któremu poznasz różne oferty dostępne na rynku i dowiesz się, jak wysoką składkę zapłacisz. Zapraszamy!