Tempomat – jak działa i jak pomaga kierowcy?

W wielu starszych i nowszych modelach samochodu możesz spotkać tempomat. Co to jest, kiedy warto z niego skorzystać oraz jak go włączyć w Twoim aucie? Podpowiadamy.

Samo słowo tempomat pochodzi od dwóch nazw, a mianowicie tempo i automat. Jak można się domyślić, jest on odpowiedzialny za utrzymanie stałej prędkości pojazdu bez konieczności naciskania pedału przyspieszenia. 

Pierwszy tempomat pojawił się już w XX wieku, a konkretniej w 1945 roku. Początkowo jego działanie opierało się na blokadzie dalszego wciskania pedału gazu. Dopiero później system został udoskonalony i odpowiadał za utrzymanie stałej prędkości aż do momentu wciśnięcia hamulca lub wyłączenia tempomatu. Jego zastosowanie głównie ograniczało się do autostrad i dróg szybkiego ruchu, które były bardzo popularne w Stanach Zjednoczonych. Tempomat pomagał w utrzymaniu stałej prędkości nawet przez setki i tysiące kilometrów trasy do pokonania. Miał jeszcze jeden ważny cel, a mianowicie obniżenie spalania. Ze względu na to, że tempomat nie generował potrzeby ciągłego dodawania gazu lub hamowania, kierowcy mogli zaoszczędzić na paliwie. 

Początkowo tempomat w Europie był montowany tylko do luksusowych marek i modeli samochodów. Dziś można go jednak spotkać w większości aut, nie jest zatem traktowany jako ekskluzywny dodatek. 

Tempomat w samochodzie działa zarówno ze skrzynią automatyczną, jak i ręczną. Nowoczesne systemy uwzględniają także opory powietrza, a także wzniesienia terenu. Właśnie dlatego można z niego korzystać w wielu warunkach, nie tylko na drodze szybkiego ruchu. W przypadku tempomatu z automatyczną skrzynią biegów, cały system współpracuje ze sterownikiem i samodzielnie redukuje biegi. Jeśli jednak chodzi o ręczną skrzynię biegów, tutaj kierowca samodzielnie musi dopasować odpowiedni bieg. 

W praktyce występuje nie tylko tempomat do samochodu, ale także ma on zastosowanie w zespołach trakcyjnych oraz wagonach silnikowych. Ułatwia pracę maszynisty, który nie musi stale kontrolować prędkości.

Działanie tempomatu opiera się na tzw. funkcji regulatora typu PID, znanej i często stosowanej w automatyce. Jej celem jest utrzymanie stałej wartości wyjściowej, cały czas obliczając inne parametry procesu. Mają tutaj zastosowanie specjalne algorytmy.

Tempomat składa się z czujnika prędkości jazdy, jednostki sterującej, regulatora kąta ustawienia przepustnicy oraz przełączników, którymi można ustawić prędkość jazdy, a także wyłączyć cały system. Specjalny sterownik wysyła sygnał i obsługuje przepustnicę, dawniej był to zespół zaworów i siłownika, aktualnie bazuje to na przepustnicy elektronicznej. Podczas całego procesu sterowania brane są pod uwagę czujniki położenia gazu, hamulca oraz sprzęgła, a także prędkość samochodu. Co ciekawe, tempomat bierze też pod uwagę inne parametry pracy pojazdu, np. temperaturę silnika czy awarię sterowania, którą sygnalizuje check engine. Tempomat steruje przepustnicą, dlatego dodaje gazu lub go odejmuje, nawet jeśli przed Tobą jest do pokonania pagórek czy też zjazd z górki. 

Jak to działa w praktyce? Tempomat w samochodzie ustawiany jest przez kierowcę. Trzeba wybrać konkretną prędkość, a następnie sygnał ten jest wysyłany do regulatora kąta ustawienia przepustnicy. Dzieje się to za pomocą specjalnych sensorów oraz przełączników. Jednostka sterująca odczytuje ten sygnał, a następnie porównuje go z rzeczywistą prędkością i koryguje ją. 

Praca tempomatu jest dość złożona, jednak samo włączenie tego procesu jest bardzo proste. Wystarczy, że rozpędzisz auto do pożądanej prędkości, a następnie naciśniesz odpowiedni przycisk. Znajdziesz go na kierownicy, osobnej dźwigni lub na desce rozdzielczej. Wszystko jednak zależy od tego, jaki model i markę auta posiadasz. 

Kiedy użyjesz pedał hamulca lub sprzęgła, tempomat przestanie działać. Aby ponownie wrócić do pożądanej prędkości, trzeba powtórzyć proces włączania tempomatu i ponownie nacisnąć przycisk. 

Zastanawiasz się pewnie, czy tempomat działa w momencie wyprzedzania? Tak, jeśli przyspieszysz np. na autostradzie, aby bezpiecznie ominąć ciężarówkę czy samochód osobowy na prawym pasie, układ cały czas będzie pracować. Kiedy ściągniesz nogę z gazu, tempomat dalej będzie pełnił swoje zadanie, czyli utrzymywał odpowiednią prędkość. 

Wiesz już, do czego służy tempomat. Odpowiedzialny jest za utrzymanie stałej prędkości. Czy korzystanie z niego w każdych warunkach jest praktyczne i wpływa na lepsze warunki jazdy? Przyjrzyjmy się temu bliżej. 

Pierwszą zaletą, która ma wpływ na przyjemną jazdę dla kierowcy, jest brak potrzeby ciągłego przyspieszania, czyli wciskania pedału gazu. Tempomat szczególnie sprawdzi się na drogach szybkiego ruchu oraz autostradach. Przykładowo, kierowca wjeżdża na autostradę, na której nie ma zbyt dużego ruchu. Dozwolona prędkość to 140 km/h, jednak decyduje się on na stałą szybkość 120 km/h, dlatego ustawia tempomat i porusza się prawym pasem. Nie musi trzymać nogi na pedale gazu, jednak przez cały czas kontroluje warunki na drodze. W ten sposób jazda staje się przyjemniejsza. Kiedy przed kierowcą pojawił się samochód, przyspiesza i zjeżdża na lewy pas, aby go wyprzedzić. Ponownie wybiera prawy pas i ściąga nogę z gazu. Tempomat kolejny raz osiąga wartość 120 km/h i z taką prędkością dalej porusza się na drodze.

Tempomat pomaga też utrzymać płynność jazdy, nawet jeśli droga nie jest równa i pojawiają się nachylenia terenu. Auto często rozpędza się, kiedy jedzie z górki, a także zdecydowanie zwalnia, kiedy trzeba podjechać pod górę. Dzięki temu tempomat stanowi optymalne wsparcie.

Nie da się ukryć, że utrzymanie stałej prędkości na drogach szybkiego ruchu czy autostradach, sprzyja ekonomicznej jeździe. Pomaga zmniejszyć spalanie, a co za tym idzie — zaoszczędzisz na paliwie. Ciągłe hamowanie czy dodawanie gazu na krótkich odcinkach ma wpływ na mniej ekonomiczną jazdę. Aby jednak utrzymać dobry wynik spalania, trzeba też pamiętać o wybraniu odpowiedniego biegu oraz prędkości. Tu wiele zależy od konkretnego modelu, ale przeciętnie mówi się o 120-130 km/h.

Dużym udogodnieniem jest też tempomat z ogranicznikiem prędkości, szczególnie dla kierowców, którzy często przekraczają dozwoloną szybkość. 

Okazuje się, że utrzymanie stałej prędkości nie dotyczy tylko samochodów. Tempomat motocyklowy to także popularny gadżet, który może ułatwić pokonywanie dłuższej trasy. Pozwala na utrzymanie manetki z gazem w jednej pozycji, bez konieczności zaciskania dłonią. Tempomat motocyklowy najbardziej popularny jest w Stanach Zjednoczonych.

Chcesz sprawdzić, gdzie znajduje się przycisk tempomatu w Twoim samochodzie? To symbol, który ma charakterystyczny licznik oraz wskazówkę. Ten znaczek pojawia się często na wyświetlaczu czy też desce rozdzielczej, kiedy układ jest włączony. Oprócz symbolu tempomatu, pewnie znajdziesz też przyciski +/-, którymi możesz sterować wartość prędkości. 

Nieco innym rodzajem jest aktywny (inaczej adaptacyjny) tempomat. Co to takiego? To inteligentny system montowany w nowoczesnych samochodach, który samodzielnie wykrywa przeszkody, a następnie hamuje. Możesz się spotkać także z nazwą ACC (Adaptive/Active Cruise Control). Pełni także ważną rolę w utrzymaniu pożądanej odległości przed pojazdem, który jedzie przed Tobą. Jeśli jesteś zbyt blisko, co może powodować niebezpieczeństwo na drodze, tempomat aktywny wyhamuje i dostosuje odpowiednią prędkość do warunków.

Ten system opiera się na specjalnych czujnikach monitorujących, które znajdują się na zewnątrz samochodu. Mogą być umieszczone np. na lusterku albo części nadwoziu. Odbierają one sygnał, który ma wpływ na działanie samochodu. W odróżnieniu od tradycyjnego tempomatu, ten rodzaj ma dodatkową funkcję wykrywania przeszkód. Włączenie systemu jest jednak bardzo podobne, bo wystarczy rozpędzić się do odpowiedniej prędkości, a następnie włączyć odpowiedni przycisk w samochodzie. W przypadku zachowaniu bezpiecznej odległości od drugiego auta przed Tobą, możesz ustawić wartość samodzielnie. 

W zależności od rodzaju aktywnego tempomatu, może on samodzielnie zatrzymać samochód, ale nie dodać gazu, kiedy przeszkoda zniknie. Wtedy działanie musi podjąć kierowca. Najnowsze systemy są z kolei odpowiedzialne zarówno za hamowanie, jak i przyspieszanie. Po stronie kierowcy pozostaje kontrola ruchu drogowego oraz bezpieczeństwa. Funkcja "Stop&Go", która działa dzięki tempomatowi aktywnemu, może być jeszcze bardziej rozbudowana. Najnowsze auta mają specjalne kamery, które wykrywają sygnalizację świetlną oraz znaki drogowe. Samoczynnie zatrzymują się tam, gdzie jest to potrzebne.

Warto jednak wspomnieć, że tempomat adaptacyjny może działać tylko od pewnej prędkości. Samochód nie zwalnia ani nie przyspiesza zatem poniżej danej wartości. Przykładowo, tempomat aktywny może działać tylko w przedziale od 30 do 200 km/h prędkości. Montowany jest zazwyczaj w samochodach, które mają automatyczną skrzynię biegów. 

Tempomat aktywny często wykorzystywany jest w dużych miastach, bo ma wpływ na bezpieczeństwo i komfort jazdy. Samochód sam zahamuje, a nawet zatrzyma całkowicie auto. Na długich trasach także jest przydatny. 

Niektórzy kierowcy nie lubią korzystać z tempomatu w samochodzie ze względu na to, że nie muszą skupiać się na jeździe i zaczyna ona być nużąca. Na drogach szybkiego ruchu czy autostradach jest to szczególnie niebezpieczne. Brak stałej kontroli prędkości może spowodować też niewielkie skupienie ze strony kierowcy. Właśnie dlatego, kiedy pojawi się nagła przeszkoda, trudniej będzie zareagować. Trzeba jednak zaznaczyć, że działanie tempomatu zależy tylko od decyzji kierowcy.

Tempomat w samochodzie może być dość problematyczny, kiedy trzeba pokonać zakręt lub nawierzchnia nie jest równa. Zawsze trzeba dopasować warunki jazdy do aktualnej pogody, a także rodzaju drogi. Właśnie dlatego częściej się go stosuje na drogach szybkiego ruchu niż w miastach. 

Poza tym nowoczesny tempomat aktywny odpowiedzialny za samodzielne reakcje na przeszkody, także wywołuje wiele kontrowersji. Jeśli samochód przed Tobą pojawi się nagle, szybkie hamowanie nie jest przyjemne, szczególnie jeśli kierowca się tego nie spodziewał.

Chcesz zapewnić sobie pełną ochronę podczas jazdy? Weź pod uwagę ubezpieczenie OC, AC i Assistance. To dodatkowe wsparcie w razie szkody. Zobacz nasz kalkulator online, zadzwoń do doradcy albo odwiedź jedną z placówek.