Co grozi za brak prawa jazdy?

Funkcjonariusz policji ma wiele możliwości ukarania kierowcy łamiącego określone przepisy - od nagany przez różnej wysokości mandat, aż po skierowanie sprawy od razu do sądu, co skończyć się może nawet ograniczeniem wolności. Brak prawa jazdy może spowodować nałożenie każdej z wyżej wymienionych kar, w zależności od okoliczności. Sprawdź, jakie dokumenty powinieneś mieć przy sobie, jadąc samochodem oraz co grozi Ci w sytuacji złamania przepisów.

Od kilku lat postępują zmiany w zakresie dokumentów, które trzeba ze sobą wozić. Niedawno wśród nich był dowód osobisty, prawo jazdy, dowód rejestracyjny oraz potwierdzenie ważności posiadanej polisy OC. Obecnie niedozwolona jest jazda bez odpowiednich uprawnień i bez dowodu osobistego. Należy przy tym rozróżnić też, czym jest jazda bez prawa jazdy, a czym jazda bez uprawnień. W pierwszym przypadku chodzi o pozostawienie posiadanego dokumentu w domu, natomiast druga sytuacja zachodzi wtedy, gdy kierowca nie zdał egzaminu WORD lub nie otrzymał jeszcze dokumentu z urzędu, a także gdy jego uprawnienia zostały tymczasowo lub całkowicie odebrane.

Zmiany ustaw w zakresie wymaganych dokumentów związane są z możliwością sprawdzenia informacji w bazie CEPIK, czyli w Centralnej Ewidencji Pojazdów i Kierowców. Można znaleźć w niej dane dotyczące pojazdu oraz informacje o jego aktualnych i byłych właścicielach. Znajduje się tam również informacja o stanie opłacenia składek na OC oraz wynik badań technicznych. Znaleźć można tam także informacje o uprawnieniach i ich cofnięciach wobec czego od grudnia 2020 roku posiadanie przy sobie prawa jazdy również nie jest obowiązkowe. Jest to świeży przepis i nie każdy może mieć jego świadomość. W świetle nowych przepisów nie grozi Ci już kara za brak prawa jazdy jako samego dokumentu. Karalna jest natomiast jazda samochodem bez odpowiednich uprawnień.

Prowadzenie samochodu bez uprawnień dotychczas mogło być karane pouczeniem, mandatem albo skierowaniem sprawy do sądu. Dodatkową karę ponosiło się w przypadku, gdy kierując pojazdem bez uprawnień, byliśmy uczestnikami stłuczki. Wtedy mogliśmy mieć duże problemy z uzyskaniem odszkodowania. Mandat za kierowanie samochodem czy innym pojazdem mechanicznym wynosił często od 300 do 500 złotych. Ostrzej karano tylko te osoby, które wcześniej straciły prawo jazdy. Jednak od stycznia 2022 roku każdą sprawę kierowania samochodem czy motocyklem bez uprawnień będzie zajmował się sąd. A to nie jedyne zmiany w przepisach. 

Obecnie każda osoba kierująca pojazdem mechanicznym bez uprawnień podlega grzywnie i zakazowi prowadzenia pojazdów. Grzywna to minimum 1500 zł, dlatego wcześniejszy mandat za brak prawa jazdy wydaje się naprawdę niski. Jeszcze w ubiegłym roku jeśli kierowałeś motocyklem, mając prawo jazdy kategorii B albo samochodem, mając tylko kategorię A, groził Ci mandat 300 złotych. A jeżeli nie miałeś żadnego prawa jazdy – płaciłeś 500 złotych.

Jak definiują to nowe przepisy? Bardzo jednoznacznie:

Art. 94. § 1. Kto na drodze publicznej, w strefie zamieszkania lub strefie ruchu prowadzi pojazd mechaniczny, nie mając do tego uprawnienia, podlega karze aresztu, ograniczenia wolności albo grzywny nie niższej niż 1500 złotych.

§ 3. W razie popełnienia wykroczenia, o którym mowa w § 1, orzeka się zakaz prowadzenia pojazdów.

Przepis ten dotyczy osób, które kierują bez prawa jazdy:

Jazda bez prawa jazdy w tych przypadkach będzie się wiązać z dotkliwymi konsekwencjami. Maksymalna kara za to wykroczenie może wynieść aż 30 000 złotych. Poza tym sąd obecnie ma teraz obowiązek orzeczenia zakazu prowadzenia pojazdów. 

Nie każda kategoria prawa jazdy jest bezwzględnie wymagana. Kierowca posiadający uprawnienia do kierowania pojazdem osobowym z trzyletnim doświadczeniem może poruszać się motocyklem z silnikiem o pojemności do 125 cm³ bez posiadania odpowiedniej do tego kategorii A. Tu jednak łatwo przeszacować moc pojazdu jednośladowego, co naraża kierującego na mandat, ponieważ niewielkie motory o mocy 15 KM już nie mieszczą się w dozwolonych ramach używania przez kierowców kat. B.

Jeśli kierowca będzie prowadził pojazd innej kategorii niż obejmują jego uprawnienia, grożą mu konsekwencje finansowe. Nie jest to jednak jego jedyny problem. Dodatkowo sąd orzeknie zakaz prowadzenia pojazdów za to wykroczenie, który będzie trwał od 6 miesięcy do maksymalnie 3 lat. Konsekwencje złamania zakazu prowadzenia pojazdów są jeszcze dotkliwsze, ponieważ prowadzenie pojazdu bez uprawnień jest wykroczeniem, natomiast prowadzenie pojazdu wbrew zakazowi jest już przestępstwem, za które grozi do 5 lat więzienia. Jazda bez odebranego prawa jazdy z pewnością więc się nie opłaca. Nowy kodeks podchodzi bardzo restrykcyjnie do prowadzenia pojazdu bez uprawnień. Ale to nie wszystkie istotne zmiany. Jedna z nich będzie dotyczyć rodziców, których dzieci jeżdżą na rowerze bez karty rowerowej. 

Kolejna zmiana dotyczy rodziców, którzy pozwalają dzieciom jeździć na rowerze bez karty rowerowej. Za jazdę rowerem lub hulajnogą bez uprawnień również grożą wysokie kary – do 1500 złotych. Co prawda taryfikator przewiduje w tym wypadku 200 złotych, ale jeśli rodzic dziecka nie przyjmie mandatu, sąd może nałożyć karę 1500 złotych. 

Warto zdawać sobie sprawę również z tego, że kierowca, który kieruje pojazdem bez wymaganych okularów, również jest traktowany jako kierowca jadący bez uprawnień. Do tej pory groził za to mandat w wysokości 500 zł, a teraz kary zaczynają się od 1500 zł. Jest to wykroczenie traktowane równorzędnie z prowadzeniem pojazdu bez uprawnień. Jeśli nie chcesz narazić się na takie konsekwencje, sprawdź swoje prawo jazdy. W rubryce numer 12 znajdziesz ograniczenia w korzystaniu z uprawnień lub dodatkowe informacje. Kody oznaczone symbolem 01 dotyczą korekty albo ochrony wzroku lub też konieczności stosowania przyciemnianych szkieł.

Aktualnie zatrzymanie uprawnień odbywa się elektronicznie i policjant nie zabiera samego dokumentu. To jednak nie uchroni od konsekwencji kierowania pojazdem po tymczasowym odebraniu uprawnień. Przy pierwszym przyłapaniu sprawa kierowana jest do starosty, który wydłuża okres zakazu z 3 miesięcy do pół roku. Kolejna wpadka skutkuje już całkowitym odebraniem prawa jazdy i potrzebą ponownego zdania egzaminu. Ministerstwo Infrastruktury planuje jednak zaostrzenie przepisów w tej kwestii o możliwość dodatkowego nakładania mandatów karnych dla osób łamiących tymczasowe odebranie uprawnień.

Jaki mandat grozi za jazdę bez prawa jazdy po cofnięciu uprawnień? W tym przypadku nie decyduje już policjant. Sprawa z automatu kierowana jest do sądu, gdzie traktowana jest nie jako wykroczenie,  ale jako przestępstwo. Wiąże się to z możliwością nałożenia kary od 3 miesięcy do 5 lat pozbawienia wolności w zakładzie karnym. Jednocześnie nałożony może zostać nawet piętnastoletni bezwzględny zakaz prowadzenia samochodu.

Konsekwencje złamania zakazu prowadzenia pojazdów są poważne. Sąd nie może bowiem ograniczyć się do grzywny lub ograniczenia wolności, jest zmuszony do umieszczenia winnego w więzieniu.

Warto dowiedzieć się również, w jakich sytuacjach można stracić uprawnienia do kierowania pojazdami.

Oczywiście, że nie. W zależności od wykroczenia prawo jazdy może nam zostać odebrane na 3 miesiące lub dłużej, a w niektórych przypadkach kierowcy będą musieli po prostu podejść jeszcze raz do egzaminu – tak jak w przypadku młodych kierowców, którzy uzbierają 20 punktów karnych. Uciekając z miejsca wypadku pod wpływem alkoholu i narkotyków można stracić prawo jazdy dożywotnio. 

Wniosek o wydanie prawa jazdy znajdziesz tutaj: Wniosek o wydanie prawa jazdy.

Nie ma takiej potrzeby. Wymagane jest tylko ponowne zdanie egzaminu, zarówno teoretycznego, jak i praktycznego. Nie jest to jednak tak łatwe, jakby mogło się wydawać. Koszt egzaminów oraz badań lekarskich to jedna kwestia, inną natomiast są wieloletnie przyzwyczajenia kierowców. Przy ponownym zdawaniu egzaminu łatwo popełnić błąd związany z rutyną jazdy samochodem. Wystarczy nie zatrzymać się przy warunkowej strzałce skrętu w prawo, o czym większość kierowców zapomina tuż po otrzymaniu uprawnień. Problemem może być również zbyt późne hamowanie. Jeśli egzaminator pierwszy naciśnie pedał hamulca, egzamin kończy się wynikiem negatywnym.

Jak odzyskać prawo jazdy po wyroku? Zasadniczo tak samo. Również tutaj nie wymaga się przechodzenia ponownie całego kursu, wystarczy zdać egzamin teoretyczny oraz praktyczny.

Więcej o wymianie prawa jazdy w 2022 roku przeczytasz tutaj: Wymiana prawa jazdy.

Na tę chwilę jazda bez prawa jazdy przed egzaminem jest niedopuszczalna. Ministerstwo Infrastruktury pracuje nad projektem, który umożliwi próbne jazdy przyszłych kierowców pod okiem rodziców, ale przepisy te nie weszły jeszcze w życie. Jeśli zadajesz sobie pytanie „czy mogę jeździć samochodem po zdanym egzaminie?”, to pragniemy również wyjaśnić Ci, że kierowca ma uprawnienia do prowadzenia samochodu dopiero po otrzymaniu prawo jazdy, a nie po zaliczonym egzaminie.

Ustawa przewiduje możliwość dochodzenia zwrotu odszkodowania OC od kierowców nieposiadających nigdy uprawnień do kierowania pojazdem. Wyjątek stanowi jedynie ratowanie życia ludzkiego oraz pościg za kimś podjęty bezpośrednio po popełnieniu przez nią przestępstwa. Wymienione powody muszą być jednak solidnie udowodnione, aby sąd przyłożył do nich należytą wagę. Oznacza to, że w zdecydowanej większości przypadków za szkody wynikłe z wypadku zapłacić będzie musiał kierujący, jeśli nie posiadał on uprawnień w momencie zdarzenia. Oczywiście poszkodowany otrzyma natychmiast pieniądze z Ubezpieczeniowego Funduszu Gwarancyjnego. Dopiero później ubezpieczyciel będzie dochodził sądownie o zwrot tych pieniędzy, a wysokość odszkodowań jest dla większości obywateli nie do udźwignięcia.

Nieco bardziej skomplikowana jest sprawa z ubezpieczeniem AC. Nie ma tu żadnych odgórnych przepisów, więc podejście każdego towarzystwa ubezpieczeniowego może być inne. Pewną normą jest jednak brak prawa do ubezpieczenia AC w przypadku braku posiadania odpowiednich uprawnień. Wyjątkiem może być sytuacja, gdy brak prawa jazdy nie miał wpływu na spowodowanie szkody, co jest jednak trudne do udowodnienia.

W tym przypadku warto zadać sobie ważne pytanie: czy można jeździć samochodem zaraz po zdaniu egzaminu, a dokładniej bez odebranego prawa jazdy? Według oficjalnych źródeł dopiero w momencie otrzymania dokumentu prawa jazdy kierowca uzyskuje uprawnienia do prowadzenia pojazdów. Oznacza to, że mimo zdanego egzaminu trzeba czekać na wydanie fizycznego dokumentu, zanim wsiądzie się pierwszy raz za kierownicę. Jazda bez prawa jazdy przed egzaminem również jest zabroniona.

Jeżeli posiada się samochód, ubezpieczenie OC jest obowiązkowe, nawet jeśli nie trzeba posiadać przy sobie potwierdzenia jego wykupienia. Sprawdź naszą ofertę, aby przekonać się, jakie korzyści może dawać ubezpieczenie komunikacyjne. Warto zapoznać się również z ofertą dotyczącą ubezpieczenia AC. Nasz kalkulator ubezpieczeń samochodowych z pewnością pomoże Ci znaleźć najkorzystniejszy wariant ubezpieczenia. Jeśli będziesz miał jakieś pytania, odwiedźplacówkę CUK lub zadzwoń na infolinię!

Od jakiegoś czasu kierowcy nie muszą wozić w swoim samochodzie prawa jazdy, czyli plastikowego dokumentu. To ogromne ułatwienie, zwłaszcza w nagłych sytuacjach, gdy dana osoba musi poprowadzić samochód. W razie kontroli patrol policji może sprawdzić w bazie danych CEPiK, czy konkretny kierowca ma odpowiednie uprawnienia.

Mandat za brak prawa jazdy obecnie wygląda więc zupełnie inaczej niż jeszcze kilka lat temu. Wcześniej policja mogła nałożyć niewielką opłatę za nieposiadanie plastikowego dokumentu przy sobie, nawet jeśli dana osoba dysponowała odpowiednimi uprawnieniami. Obecnie kary tego typu dotyczą jedynie sytuacji, gdy kierowca rzeczywiście nie ma pozwolenia na kierowanie pojazdem – tzn. nie zdał odpowiedniego egzaminu i nie odebrał dokumentu z urzędu. W takich przypadkach kary są dotkliwe, a najwyższe mandaty wynoszą nawet kilkadziesiąt tysięcy złotych. Oprócz tego osoba kierująca pojazdami bez uprawnień musi liczyć się z możliwością kary ograniczenia wolności.

Odpowiedź na pytanie, czy można jeździć bez plastiku od 5 grudnia 2020 roku jest więc twierdząca. Ważne, by mieć przy sobie dowód osobisty. Koniecznie musisz posiadać odpowiednie uprawnienia i nie poruszać się pojazdem bez zdanego egzaminu.

Mobilne prawo jazdy znajdziesz w aplikacji mPojazd w mObywatel. Więcej na ten temat przeczytasz tutaj: Do czego służy aplikacja mPojazd?

Warto wiedzieć również, co grozi za jazdę bez prawa jazdy w sytuacji, gdy dotychczas posiadany dokument stracił ważność. Trzeba bowiem pamiętać, że jest on wydawany zwykle na kilka lat. Okres ten może być krótszy, gdy dana osoba boryka się z wadą wzroku lub innymi problemami zdrowotnymi. Data ważności prawa jazdy jest zapisana na dokumencie.

Policjant w trakcie kontroli może łatwo zauważyć, że prawo jazdy straciło ważność. Wówczas kierowca jest traktowany jako osoba nieposiadająca uprawnień do kierowania pojazdami. Popełnia więc wykroczenie, za które grożą poważne konsekwencje karne. Obecnie najwyższy możliwy mandat wynosi nawet kilkadziesiąt tysięcy złotych, a kierowcy może grozić również kara pozbawienia wolności. Ta sama zasada obowiązuje zarówno w przypadku samochodów osobowych, jak i pojazdów ciężarowych.

Mandat za brak prawa jazdy jest jednak najoptymistyczniejszym scenariuszem. Sprawa może bowiem zostać skierowana do sądu rejonowego. Najczęściej jest to jednak rozwiązanie wybierane w przypadku osób karanych, które mają już na koncie także inne wykroczenia, a nie tylko jazdę bez uprawnień. Wówczas sąd może nałożyć dożywotni zakaz prowadzenia pojazdów, a nawet ograniczenie wolności.

Jeśli w trakcie kontroli policjant odkryje, że dana osoba nie ma uprawnień do kierowania pojazdami, konieczne będzie zaprzestanie dalszej jazdy. Samochód zostaje wówczas odholowany na parking strzeżony najczęściej policyjny. Postój na takim parkingu jest płatny. W interesie właściciela samochodu jest więc zorganizowanie pomocy ze strony osoby, która dysponuje ważnymi uprawnieniami. Wówczas należy udać się na komisariat, opłacić postój na parkingu policyjnym i odebrać pojazd.

Winą za jazdę bez uprawnień jest obarczany oczywiście kierowca, ale nie można zapominać również o konsekwencjach, jakie ponosi  właściciel samochodu. W końcu to on dopuścił do sytuacji, w której za kierownicą znalazła się osoba bez uprawnień. Mówi o tym art. 95 §1 pkt 2 Kodeksu wykroczeń. Zazwyczaj kara dla właściciela samochodu jest mniejsza niż dla osoby, która nim kierowała, nie mając prawa jazdy. Często wiąże się jednak z koniecznością opłacenia mandatu.

Posiadanie ważnego prawa jazdy to nie jedyny obowiązek kierowcy. Nie można zapominać również o wykupieniu ubezpieczenia OC. To polisa, która pozwala na wypłacenie środków osobie poszkodowanej z Twojej winy. W CUK znajdziesz również wiele innych produktów stworzonych z myślą o samochodach. To m.in. polisa AC oraz pakiet Assistance.

Zapraszamy do odwiedzenia jednej z wielu naszych placówek na terenie całej Polski. Dysponujemy też sprawnie działającą infolinią. Nasi pracownicy z przyjemnością podpowiedzą Ci odpowiednie ubezpieczenie.