Co to jest udar mózgu i jak go rozpoznać?

Udar mózgu to bardzo poważny stan chorobowy, zagrażający życiu. Mózg, aby funkcjonować, potrzebuje ciągłego dopływu krwi, zaopatrującej tkanki w tlen i składniki odżywcze. Gdy na skutek niedrożności lub pęknięcia naczynia tętniczego, krew przestaje dopływać do części mózgu, bardzo szybko dochodzi do obumarcia komórek i uszkodzenia mózgu. Czym jest i jakie są objawy udaru mózgu? Dowiesz się z naszego artykułu.

Zacznijmy od tego, co to jest udar. Przez sieć naczyń tętniczych do tkanek mózgowych trafiają niezbędne składniki odżywcze i tlen. Zatrzymanie lub ograniczenie dopływu krwi do obszaru mózgu prowadzi do zaburzenia jego czynności oraz uszkodzenia lub obumarcia tkanek. O udarze mózgu mówimy, gdy zespół objawów trwa dłużej niż 24 godziny. Jeśli objawy całkowicie ustąpią przed upływem doby, stan taki określa się jako napad przemijającego niedokrwienia mózgu.

Udar mózgu może dawać różne objawy w zależności, którego obszaru mózgu dotyczy i jak bardzo jest rozległy. Każdorazowo jest to stan zagrożenia życia i wymaga jak najszybszej pomocy medycznej. Im szybciej zostanie wdrożone leczenie, tym większe są szanse chorego na przeżycie i poradzenie sobie ze skutkami uszkodzenia mózgu.

Wyróżniamy dwa zasadnicze typu udarów w zależności od mechanizmu, który do nich prowadzi:

Zastanawiasz się, który udar jest gorszy niedokrwienny czy krwotoczny? Oba są stanem zagrożenia życia, jednak udar krwotoczny często ma cięższy przebieg i daje gorsze rokowania.

Przyczyny udaru mózgu mogą być różne – od chorób układu krążenia po wrodzone wady ścian tętnic. Odpowiadając na pytanie, skąd się bierze udar, do czynników sprzyjających jego wystąpieniu zalicza się:

Do udarów krwotocznych podpajęczynówkowych dochodzi najczęściej wskutek pęknięcia tętniaka lub naczyniaka z powodu wady ściany naczynia.

Ponieważ w przypadku udaru mózgu bardzo istotne jest podjęcie szybkiego leczenia, ważne, aby wiedzieć, jak rozpoznać udar. Rodzaj i skala objawów zależą od miejsca wystąpienia i rozległości udaru. Z reguły im mniejszy obszar mózgu zostaje dotknięty udarem, tym lżejsze są objawy, jednak istotne jest również, za jakie funkcje dany obszar odpowiada i czy są to funkcje kluczowe dla życia. Półkule mózgu różnią się od siebie pod względem funkcji, dlatego w zależności w której dojdzie do udaru, inne ośrodki ulegają uszkodzeniu. Nie da się jednak stwierdzić, który udar jest gorszy prawostronny czy lewostronny. Wiele zależy od dokładnej lokalizacji, skali udaru i innych, indywidualnych czynników.

W udarze mózgu objawy, jakie mogą się pojawić, to:

Dowiedz się również, jak objawia się udar słoneczny.

Mając świadomość, skąd się bierze udar mózgu, łatwiej znaleźć odpowiedź na pytanie, jak go uniknąć. Bardzo istotna jest profilaktyka pierwotna, czyli mająca nie dopuścić do wystąpienia udaru. Działania, jakie można podjąć w jej ramach to:

Zastanawiając się, jak zapobiec udarowi, należy pamiętać, aby nie lekceważyć objawów udaru, które samoczynnie minęły. Wspominany już napad przemijającego niedokrwienia mózgu często poprzedza wystąpienie udaru.

W chorobach serca, jak np. migotanie przedsionków, stosuje się leki zmniejszające krzepliwość krwi, aby nie dopuścić do powstawania skrzeplin. W przypadku zwężenia światła tętnicy, wykonuje się zabieg udrażniający. Działania te są też elementem profilaktyki wtórnej, której celem jest niedopuszczenie do wystąpienia kolejnego udaru.

Kiedy pojawią się symptomy mogące wskazywać na udar, co robić? Chory powinien jak najszybciej trafić do szpitala, dlatego nie można zwlekać z wezwaniem karetki pogotowia. Jeśli doszło do udaru, ile jest czasu na ratunek? Im szybciej chory uzyska pomoc medyczną, tym większe są szanse na przeżycie i zminimalizowanie skutków udaru.

Do czasu przybycia służb należy zadbać o komfort i bezpieczeństwo chorego. Wskazana jest pozycja leżąca z uniesionym tułowiem. Chory nie powinien się przemieszczać, by nie narażać się na dodatkowe urazy w razie upadku. Gdy doszło do utraty przytomności, należy sprawdzić czynności życiowe i w razie konieczności rozpocząć resuscytację, a jeśli czynności są zachowane – ułożyć chorego w pozycji bezpiecznej. Nie należy zostawiać chorego samego.

Udar może wystąpić u każdego, ale wśród pewnych grup osób ryzyko jest większe. Pierwszy z czynników, czy u kogoś wystąpi udar, to w jakim wieku jest dana osoba. Ryzyko udaru, zwłaszcza niedokrwiennego, rośnie wraz z wiekiem. Kolejny czynnik to tryb życia. Na wystąpienie udaru bardziej narażone są osoby unikające aktywności fizycznej, źle odżywiające się, nadużywające alkoholu czy palące papierosy.

Kto jeszcze jest narażony na udar? Choroby układu krążenia, cukrzyca, zaburzenia lipidowe, nadciśnienie tętnicze są czynnikiem zwiększającym ryzyko wystąpienia udaru.

Podstawą diagnostyki jest wywiad oraz badanie przedmiotowe, pozwalające ocenić rodzaj i stopień zaawansowania objawów udaru. A jak rozpoznać rodzaj udaru? W tym celu przeprowadza się badania obrazowe. Najczęstszym jest tomografia komputerowa głowy (TK). Pozwala określić, czy jest to udar, czy wylew, czy doszło do obrzęku mózgu i innych zmian. Badanie powtarza się na przestrzeni kilku dni i tygodni, by określić skalę uszkodzeń. Chory może zostać również skierowany na dokładniejsze badanie rezonansem magnetycznym (MR).

Diagnozując udar, jakie badania jeszcze są wykonywane? Przydatne szczególnie dla określenia przyczyn są badania laboratoryjne, m.in. morfologia krwi, profil lipidowy, krzepliwość krwi. Wykonuje się też ultrasonografię tętnic szyjnych, arteriografię tętnic mózgowych, echokardiografię, elektroencefalografię (EEG). Określenie przyczyny udaru jest bardzo istotne dla podjęcia właściwego leczenia, mogącego pomóc uniknąć kolejnego udaru.

Kiedy dojdzie do udaru, jak leczyć chorego i jakie kroki podjąć, zależy od rodzaju udaru. Inaczej przebiega leczenie w przypadku udaru niedokrwiennego, a inaczej krwotocznego. W obu sytuacjach w pierwszej kolejności zabezpieczane są czynności życiowe pacjenta. Jeśli został wykluczony wylew, a od wystąpienia pierwszych objawów udaru mózgu nie minęło więcej, jak 3-4,5 godziny, podaje się lek rozpuszczający zakrzep, który wywołał zatkanie tętnicy – tkankowy aktywator plazminogenu, o ile nie ma przeciwwskazań w postaci np. niedawno przebytej operacji. Szybkie podanie leków może zapobiec trwałym uszkodzeniom mózgu. Niekiedy skrzeplinę usuwa się chirurgicznie.

Od rodzaju udaru zależy, jakie leki na udar zostaną podane. Leków zmniejszających czy hamujących krzepnięcie krwi nie podaje się, gdy doszło do udaru krwotocznego. W tym wypadku nierzadko konieczne okazuje się leczenie operacyjne. Zabieg służy usunięciu powstałego na skutek wypływu krwi krwiaka oraz zabezpieczeniu pękniętego naczynia tętniczego.

Dalsze leczenie chorego po udarze zazwyczaj odbywa się na specjalistycznym oddziale udarowym. Jak pomóc po udarze, zależy od rodzaju zaburzeń. Konieczne jest specjalne żywienie, zapobieganie odleżynom, rehabilitacja, terapia logopedyczna, pomoc psychologiczna. Nie da się jednoznacznie określić przy udarze, ile pacjent powinien pozostać w szpitalu, ponieważ jest to zależne od jego stanu.

Do bezpośrednich powikłań po udarze należy obrzęk mózgu jako skutek zalegania krwi w tkance mózgowej. Obrzęk z kolei prowadzi do wzrostu ciśnienia wewnątrz czaszki, co wpływa negatywnie na funkcje całego mózgu. Inne częste powikłania to:

Skutki udaru mogą być odczuwalne przez długi czas, a nawet do końca życia.

Szanse chorego na całkowite wyleczenie zależą od stopnia uszkodzenia mózgu na skutek udaru i tego, ile trwa – im krócej i im szybciej zostanie wdrożone leczenie, tym większe szanse na cofnięcie się objawów, zwłaszcza przy udarze niedokrwiennym. Mózg ma zdolności plastyczne i czasem inne komórki są w stanie częściowo rekompensować funkcje obumarłych struktur. Znaczenie ma tu, w jakim wieku doszło do udaru, ponieważ plastyczność mózgu maleje wraz z wiekiem. Na drodze ku poprawieniu sprawności istotna jest właściwa rehabilitacja.

Bardzo często jednak nawet przy dobrych rokowaniach, skutki udaru pozostają w mniejszym lub większym stopniu odczuwalne, a wiele osób zmaga się z nimi do końca życia. Nierzadko przekreśla to dalszą aktywność zawodową, a wtedy przydaje się ubezpieczenie na wypadek niezdolności do pracy, obejmujące udar mózgu.

Warto wspomnieć, że spory odsetek udarów zdarza się w nocy. Jest to niekorzystne dla chorego, bo uniemożliwia dokładne określenie czasu wystąpienia udaru i reakcję od razu po. Chory dostrzega objawy po przebudzeniu. Dlaczego udar atakuje w nocy? Przyczyny przypisuje się zmianom ciśnienia tętniczego w godzinach porannych i zwiększonej krzepliwości krwi. W nocy może również dojść do migotania przedsionków, co sprzyja powstawaniu skrzeplin czy bezdechu sennego.

Udar mózgu, jeśli uda się uratować życie chorego, często wiąże się z dłuższym pobytem w szpitalu, utratą sprawności fizycznej, niezdolnością do pracy, trudnościami w codziennym funkcjonowaniu. Nierzadko konieczna jest stała opieka innej osoby i przeorganizowanie życia chorego i jego najbliższych. Dzięki polisie na życie, obejmującej udar, zyskuje się wsparcie finansowe w tych trudnych momentach. Świadczenie za pobyt w szpitalu czy uszczerbek na zdrowiu można przeznaczyć chociażby na rehabilitację, a świadczenie na wypadek śmierci to forma wsparcia dla bliskich. Możliwe jest też wykupienie ubezpieczenia emeryta.

Ceny polis sprawdzisz za pomocą naszego kalkulatora ubezpieczenia na życie online, który umożliwia zakup wybranej polisy. Wolisz porozmawiać bezpośrednio z doradcą? Zapraszamy do jednej z naszych placówek ubezpieczeniowych, gdzie eksperci chętnie odpowiedzą na Twoje pytania i pomogą w wyborze polisy.