Kto odpowiada za szkody wyrządzone przez dziecko?

Zniszczona elektronika, wybita szyba, upadek z huśtawki czy potrącenie hulajnogą to tylko niektóre ze zdarzeń, do których może dojść w wyniku działania dziecka. W tym artykule podpowiemy Ci, kto odpowiada za szkody wyrządzone przez dziecko. Nie zawsze za straty materialne (i nie tylko) będzie płacić rodzic.

Zanim przejdziemy do dalszej części naszego artykułu musimy wyjaśnić, czy za szkody wyrządzone przez dzieci odpowiadają rodzice. Przepisy prawa w Polsce są w tej kwestii dosyć jasne. Zgodnie z ich założeniami dzieci, które nie ukończyły 13 lat, nie ponoszą odpowiedzialności cywilnej za wyrządzone szkody. Ustawodawca zakłada, że nie są jeszcze w stanie w pełni świadomie kierować swoim zachowaniem. Odpowiedzialność spada wtedy na osobę, która sprawowała nad dzieckiem pieczę w chwili zdarzenia, czyli rodzice lub opiekunowie.

Nieco inaczej wygląda kwestia tego, kto odpowiada za szkody wyrządzone przez dziecko w przedszkolu. Jeśli w momencie wystąpienia zdarzenia jest ono pod opieką placówki oświatowej – to ona będzie ponosiła odpowiedzialność.

Po ukończeniu 13 lat, dziecko może już samodzielnie ponosić odpowiedzialność za wyrządzone szkody.  Nie oznacza to jednak, że rodzice są całkowicie zwolnieni z ponoszenia konsekwencji. Jeśli udowodni się, że nie dopełnili obowiązku należytego nadzoru, mogą również ponosić odpowiedzialność finansową. Ponadto jeśli rekompensata za wyrządzone szkody będzie miała formę pieniężną (a często tak jest), to wtedy młodzież również musi polegać na swoich rodzicach, bo nie dysponuje ona własnym majątkiem.

Podstawa prawna na temat pociągnięcia odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez dziecko to przepisy Kodeksu Cywilnego art. 415 (odpowiedzialność na zasadzie winy) oraz art. 427 (wina w nadzorze).

Odpowiedzialność rodzica za szkody wyrządzone przez dziecko polega na zobowiązaniu się do rekompensaty za straty. W praktyce może być to naprawa zniszczonej rzeczy, poniesienie kosztów leczenia poszkodowanego czy wypłaty zadośćuczynienia (za cierpienie niefizyczne, czyli związane z kwestią psychiczną. Oczywiście zdarzenie musi być odpowiednio udokumentowane, czyli poszkodowany musi udowodnić, że doszło do uszkodzenia jego mienia albo ciała. 

W rzadkich przypadkach rodzice są zwolnieni z ponoszenia odpowiedzialności za szkody wyrządzone przez dziecko mające poniżej 13. roku życia. Bardzo trudno jest udowodnić, że zrobili wszystko, aby zapobiec danemu zdarzeniu. Sądy są również bardzo ostrożne w prowadzeniu takich spraw.

Zgodnie z art. 426 Kodeksu Cywilnego, dziecko z momentem ukończenia 13. roku życia ponosi odpowiedzialność za wyrządzone szkody. Formalnie można przypisać mu winę, a także wymagać poniesienia za nią konsekwencji. Wcześniej nie jest dostatecznie świadome swoich czynów, dlatego nie może realnie kierować swoim postępowaniem. Warunkiem jest jednak wykazanie, że dziecko było zdolne do rozpoznania znaczenia swojego czynu i świadomie kierowało swoim zachowaniem. Właśnie dlatego tak istotne jest dokładnie przeanalizowanie sytuacji. 

W praktyce jednak szkoda wyrządzona przez dziecko jest często rekompensowana przez rodziców. Najczęściej dotyczy to wypłaty sporych sum odszkodowania, które nie są w zasięgu młodzieży.

Tak jak wcześniej wspominaliśmy to placówka oświatowa jest tym, kto odpowiada za szkody wyrządzone przez dziecko w szkole lub przedszkolu. Ma tutaj zastosowanie tzw. domniemanie winy w nadzorze zgodnie z art. 427 Kodeksu Cywilnego, szczególnie jeśli chodzi o wyrządzenie szkody przez małoletniego, który nie ukończył jeszcze 13. roku życia. Po przekroczeniu tego wieku również jest możliwość przypisania winy placówce oświatowej. 

W momencie, kiedy dziecko przekroczy próg przedszkola lub szkoły, rodzic przestaje nad nim sprawować opiekę. Oddaję ją w pełni nauczycielom i opiekunom. W praktyce oznacza to, że jeśli dziecko wyrządzi szkodę na terenie szkoły lub przedszkola, np. zniszczy cenny sprzęt innego ucznia, wyrządzi mu krzywdę fizyczną czy wybije szybę w klasie – odpowiedzialność za to ponosi nauczyciel, czyli placówka. Podobnie jest z tym, kto odpowiada za szkody wyrządzone przez dziecko na wycieczce, która odbywa się w ramach lekcji albo wyjazdu integracyjnego. Odpowiedzialność szkoły lub przedszkola trwa aż do zakończenia zajęć lekcyjnych lub momentu odebrania ucznia przez rodzica. 

Oczywiście każda sytuacja rozpatrywana jest indywidualnie. W przypadku starszych dzieci, powyżej 13. roku życia, możliwe jest również pociągnięcie do odpowiedzialności samego ucznia. Warunkiem jest to, aby jego poziom rozwoju pozwalał na świadome podejmowanie działań. Jednak nawet w takiej sytuacji szkoła nie jest z góry wyłączona z odpowiedzialności. Nadal może ponosić konsekwencje, jeśli nie zapewniła odpowiednich warunków bezpieczeństwa lub dopuściła się zaniedbania w organizacji zajęć i opieki.

Wina placówki oświatowej polega przede wszystkim na nienależytym sprawowaniu nadzoru nad dzieckiem, czyli na zaniechaniu obowiązków mających na celu zapewnienia bezpieczeństwa wszystkim uczniom. Niezależnie, czy to dotyczy uszkodzenia drogich okularów, czy podłożenia nogi. Szkoła musi zatem zapewnić odpowiednią liczbę opiekunów w trakcie przerw, wycieczek czy zajęć na boisku. Powinna również właściwie reagować na wcześniejsze sygnały, np. agresję, problemy wychowawcze lub konflikty między wychowankami. Przykładowo, jeżeli szkoła wiedziała, że jeden z uczniów notorycznie zaczepia swojego kolegę, a mimo to doszło do pobicia na przerwie bez nadzoru – można bezsprzecznie mówić o winie placówki. 

Brak należytej opieki to główny powód wielu nieprzewidzianych zdarzeń podczas przerw i zajęć w szkole, ale nie jest jedynym. Do tego dochodzą jeszcze kwestie niedostosowania warunków placówki – np. zniszczonego sprzętu czy złego stanu technicznego pomieszczeń. Nauczyciel może także niewłaściwie organizować aktywności fizyczne albo angażować dzieci do spraw, które są po prostu niebezpieczne. Ponadto dyrekcja szkoły musi zlecać opiekę nad swoimi wychowankami wyłącznie osobom, które mają do tego odpowiednie kwalifikacje i są przeszkolone. To również ma wpływ na to, kto odpowiada za szkody wyrządzone przez dziecko w przedszkolu i szkole.

Zdarzają się nieliczne sytuacje, w których placówka może uniknąć odpowiedzialności za szkody wyrządzone przez dzieci. Dzieje się tak, kiedy udowodni, że dopełniła wszystkich swoich obowiązków. Może również wykazać, że brak sprawowanego nadzoru nie miał wpływu na praktyczne wyrządzenie szkody przez ucznia, co z kolei jest bardzo trudne do zrealizowania.

W przypadku jednostek oświatowych, mogą one posiadać własne ubezpieczenia OC z tytułu prowadzonej działalności. Zapewnia im to ochronę na wypadek wyrządzonych szkód na terenie szkoły czy też przedszkola. A co w przypadku rodziców? Możesz wykupić polisę zabezpieczającą Ciebie i Twoją rodzinę na wypadek nieprzewidzianych sytuacji. Najlepsze ubezpieczenie dla dziecka to takie, które zawiera OC w życiu prywatnym. Jeśli wyrządzi ono szkodę, np. rozbije komuś szybę w samochodzie albo potrąci pieszego rowerem, nie musisz ponosić kosztów z własnej kieszeni. 

Poza OC w życiu prywatnym warto mieć też ubezpieczenie szkolne, którego nie musisz wbrew pozorom kupować w szkole czy też przedszkolu. Placówki mają z reguły podpisane umowy z konkretnymi towarzystwami. Więcej na ten temat przeczytasz w naszym artykule: Czy ubezpieczenie dziecka w szkole jest obowiązkowe?. Z pomocą naszego kalkulatora online wybierzesz odpowiedni wariant, a także dopełnisz formalności. Wszystko to bez wychodzenia z domu!