Jakie prawa ma konkubina po śmierci konkubenta i odwrotnie?

W przypadku związku małżeńskiego sprawa jest dosyć prosta. Nawet jeśli jeden z małżonków nie spisał testamentu, drugi ma prawo do dziedziczenia. Zupełnie odwrotnie jest w przypadku konkubinatu w Polsce. Partner nie otrzyma majątku po zmarłym partnerze, a także nie będzie uczestniczyć w jego podziale. Jeśli chodzi o konkubinat, dziedziczenie ustawowe tu nie działa.

Konkubinat a dziedziczenie – jak się zabezpieczyć?

Oto kilka sposobów na to, jak się zabezpieczyć w konkubinacie:

Uposażony w polisie na życie, czyli kto może nim zostać?

Warto zwrócić uwagę na to, że w ubezpieczeniu na życie ustalamy ubezpieczonego oraz uposażonego. Pierwszy z nich to oczywiście osoba, której należy się ochrona. Uposażony to z kolei ten, który uprawniony jest do wypłaty świadczenia w razie śmierci ubezpieczonego. Może być to mąż, żona, rodzic, brat, siostra, ale nie tylko. Ze względu na to, że wskazać można także obcą osobę, polisa na życie to dobre zabezpieczenie dla konkubinatu.

Konkubinat – dziedziczenie i prawa osób żyjących w nieformalnym związku

Konkubinat to związek partnerski dwojga ludzi, którzy nie zawarli formalnego związku małżeńskiego. Oficjalnie w Polsce tego typu relacje nie są rejestrowane. Stąd też pojawia się wiele problemów np. związane z tym co należy się konkubinie po śmierci partnera, choć przez całe życie obydwie osoby żyły ze sobą, prowadziły wspólne gospodarstwa domowe czy też dorobiły się wspólnie sporego majątku.

Konkubinat ściśle związany jest z więzią emocjonalną, fizyczną, a także ekonomiczną. Nikt jednak nie sprawdza tego pod względem formalnym. W tym artykule przedstawimy Ci podstawowe zagadnienia, z którymi związany jest konkubinat. Prawo do mieszkania, dziedziczenie spadku czy emerytura to tylko niektóre z aspektów.

Istotną kwestią jest nie tylko zabezpieczenie mieszkania po śmierci czy też całego majątku, ale także dostęp do... informacji. Odbieranie korespondencji na poczcie, upoważnienie do ważnej dokumentacji medycznej to tylko niektóre z sytuacji, w których będzie potrzebne pisemne porozumienie. Warto zadbać o pełnomocnictwo, a dla bezpieczeństwa, formalność w formie aktu notarialnego.

Konkubinat nie daje też możliwości wspólnego rozliczania się z podatku ani z korzystania z ulg podczas rozliczania darowizn czy spadku. Oznacza to, że np. kiedy ojciec podaruje samochód synowi, ma większe prawa niż partner partnerowi (jeśli oczywiście spełni wymagania w danej sytuacji).

Jeśli chodzi o prawo konkubiny do mieszkania, wszystko zależy od tego, jak jest skonstruowana umowa. Nieruchomość, która należała do dwojga partnerów (po połowie) i została formalnie ustanowiona, nie będzie w całości wchodzić w skład majątku do spadku. Mimo wszystko połowa mieszkania będzie należeć do osób, które znalazły się w testamencie lub (jeśli ten nie został spisany), uprawnionych do tego bliskich, np. rodzeństwa czy rodziców. Najbliższa rodzina zmarłego będzie więc brała udział w postępowaniu spadkowym. Jeśli zmarły nie miał żadnych krewnych, część nieruchomości przechodzi na rzecz Skarbu Państwa albo gminy.

Problematyczną sytuacją jest także rozstanie, czyli moment, w którym dochodzi do ustania konkubinatu. Jeśli jeden z partnerów jest właścicielem nieruchomości lub najemcą, będzie pewnie chciał, aby druga osoba opuściła lokal. Brak porozumienia może doprowadzić do wizyty w sądzie. Trzeba zatem złożyć pozew o opróżnienie, opuszczenie i wydanie lokalu.

A co w przypadku śmierci jednego z partnerów? Czy konkubinę można wyrzucić z mieszkania? Sytuacja jest nieco bardziej skomplikowana. Partner, który pozostał w danym lokalu, może z niego korzystać do trzech miesięcy od momentu otwarcia spadku. Można też się starać o tzw. zasiedzenie nieruchomości w konkubinacie, czyli posiadanie jej od 20 lat jako posiadacz samoistny, co daje większe możliwości prawne w stosunku do danego lokalu dla jednego z partnerów. Trzeba jednak to udowodnić w sądzie.

Nieruchomości nie są jedynym dobrem, które można nabyć w trakcie związku. W skład majątku mogą też wchodzić samochody czy pieniądze zgromadzone na koncie. Niestety, partner z punktu widzenia prawa, jest obcą osobą, dlatego nie otrzyma spadku. Dobrze jest zabezpieczyć się na wypadek śmierci jednego z partnerów. Warto spisać solidną umowę dotyczącą cennych przedmiotów, a także prowadzić odrębne rachunki bankowe. Wszystko po to, aby rodzina zmarłego partnera nie miała wątpliwości co do tego, co podlega spadkowi.

Jeśli partner zostanie ujęty w testamencie, warto wspomnieć o tym, że będzie musiał zapłacić podatek od dziedziczenia. To dlatego, że jest osobą spoza kręgu osób bliskich zmarłego (według prawa – obcą).

koniecznie trzeba ustalić prawa do nieruchomości, aby nie było wątpliwości, czy konkubinę można wyrzucić z mieszkania przez bliskich bez jakichkolwiek podstaw,
prowadzić dwa odrębne rachunki w banku,
wspólne cenne przedmioty regulować prawnie w postaci umowy, a rzeczy osobiste kupować na własny rachunek (najlepiej gromadzić je w razie ustania konkubinatu czy też ewentualnych problemów z ustaleniem, co wchodzi w skład spadku),
przygotować testament notarialny, w którym można ustalić dziedziczenie w konkubinacie,
sprawdzić, kto z bliskich będzie dziedziczył spadek i w jakiej części, aby w późniejszym czasie nie było problemów,
wykupić ubezpieczenie na życie

Warto zwrócić uwagę na to, że towarzystwa ubezpieczeniowe coraz częściej w swoich ofertach polis na życie biorą pod uwagę konkubinat. Dziedziczenie majątku wymaga spisania przez jednego z partnerów testamentu, aby pieniądze trafiły dokładnie tam, gdzie życzy sobie tego dana osoba. Jeśli tego nie zrobi, zgodnie z kodeksem cywilnym, spadek może trafić do rodziców i rodzeństwa.

Konkubinat a dziedziczenie to bardzo trudne sytuacje, często krzywdzące dla partnera, który został sam po śmierci bliskiej osoby.

Nieco inaczej jest w przypadku, kiedy z konkubinatu urodziły się dzieci. Wtedy one mają prawa do spadku, a także środków na zachowki. Problematyczne jest również zapewnienie dobrego bytu partnerowi, który przez kilka lat czy nawet całe życie, współprowadził gospodarstwo domowe. Prawo nie zabezpiecza w tym momencie żadnego z partnerów, jeśli nie zawarto związku małżeńskiego. Właśnie dlatego warto zwrócić uwagę na solidne zabezpieczenie, jakim jest ubezpieczenie na życie.

Co daje dobrze dopasowane ubezpieczenie na życie w konkubinacie?

Wsparcie dla osób żyjących poza związkiem małżeńskim bez względu na testament.
Polisa i testament mogą zabezpieczyć finansowo jednego z partnerów w razie śmierci drugiego.
Wypłata świadczenia nie liczy się jako masa spadkowa, nie podlega też podatkowi.
Jest dyskretna (ubezpieczyciela wiąże tajemnica ubezpieczeniowa).
Wypłaty z tytułu śmierci ubezpieczonego są błyskawiczne, często szybciej je otrzymuje osoba uposażona niż uprawniona do testamentu.
To nie tylko wypłata konkretnej sumy ubezpieczenia, ale także może być dodatkowo doliczona część kapitałowa polisy.

Przede wszystkim warto zdecydować, czy interesuje Cię wyłącznie ochrona, czy może dodatkowe oszczędzanie kapitału na przyszłość. Może to pomóc w wielu sytuacjach, kiedy np. jeden z partnerów zostaje bez renty czy emerytury. Ubezpieczenie na życie to nie tylko wypłata świadczenia w momencie śmierci, ale także zapewnienie wypłaty świadczenia z innych tytułów, np. nagłego zachorowania, rehabilitacji, operacji chirurgicznej, nowotworu, trwałego inwalidztwa czy urodzenia dziecka. Zakres ochrony warto dopasować do swoich potrzeb. Bez obaw, jest wiele ubezpieczycieli na rynku, a co za tym idzie, wariantów ofert.

Polisę należy wykupić zarówno na jedną, jak i drugą osobę w związku, jeśli obydwoje mają być uprawnieni do wypłaty świadczenia. Najpopularniejsze są ubezpieczenia indywidualne, ale istnieją też grupowe ubezpieczenia na życie. Te dostępne są często w miejscach pracy (np. dla wszystkich pracowników) albo na uczelniach. Minusem jest jednak z góry określony zakres ochrony za konkretną kwotę, bez możliwości elastycznego dopasowania do swoich potrzeb. Warto to rozważyć przed podpisaniem umowy. Z polis mogą też korzystać całe rodziny.