Jak wygląda czerniak i jak go rozpoznać?

Każdego roku w Polsce odnotowuje się około 3000 zachorowań na czerniaki, a są one jednymi z najbardziej agresywnych nowotworów skóry. Na wczesnym etapie wykrycia można usunąć zmianę i wyleczyć się całkowicie. Bardziej zaawansowane stadia choroby mogą mieć gorsze rokowania. Właśnie dlatego tak ważne jest szybkie wykrycie i udanie się do lekarza. Jak wygląda czerniak? Jak go rozpoznać? Zobacz nasz artykuł!

Czerniak to złośliwy nowotwór skóry, który powstaje z melanocytów – komórek odpowiedzialnych za produkcję melaniny, barwnika skóry. W odróżnieniu od wielu innych wykrywanych odmian, które można skutecznie leczyć prostymi zabiegami chirurgicznymi, charakteryzuje się szczególnie agresywnym przebiegiem. Ma skłonność do szybkiego wzrostu oraz tworzenia przerzutów do innych narządów, co znacznie utrudnia leczenie. Czerniak najczęściej diagnozowany jest u osób młodych, a w Polsce stanowi główną przyczynę zgonów z powodu nowotworów złośliwych skóry. Wczesne wykrycie wiąże się jednak z wysoką szansą na całkowite wyleczenie. 

Gdzie najczęściej występuje czerniak? Właściwie może rozwijać się na każdej części ciała, choć najczęściej pojawia się na skórze odsłoniętej – twarzy, szyi, ramionach, dłoniach czy nogach. Niektóre odmiany rozwijają się w miejscach mniej oczywistych, np. pod paznokciami, na podeszwach stóp czy błonach śluzowych oczu. 

Jeśli zastanawiasz się, ile lat rozwija się czerniak, to jest to bardzo zróżnicowane. U niektórych pacjentów guzki rosną szybko i pojawiają się w ciągu kilku tygodni. Lekarze specjaliści zauważają, że najwięcej pacjentów z podejrzeniem nowotworów skóry, zgłasza się jesienią i zimą – po długiej ekspozycji na słońce latem. Jeśli zmiana jest niewielka, a choroba wcześnie została rozpoznana, można wyciąć guza i wyleczyć nowotwór całkowicie. Niestety wszystko zależy od konkretnego przypadku, bo już na wczesnym etapie choroby, mogą pojawić się u niektórych pacjentów nacieki na okoliczne tkanki, pierwsze przerzuty na węzły chłonne lub narządy odległe. Ponadto nowotwory skóry wolnorosnące mogą nawet rozwijać się przez kilka miesięcy, a nawet lat, nie dając specyficznych objawów.

Aby odpowiedzieć sobie na pytanie, jak rozpoznać czerniaka, Amerykańskie Towarzystwo Onkologiczne utworzyło algorytm ABCDE. To przydatna metoda, którą może zastosować każdy, nie tylko lekarz. Podczas badania i obserwacji znamion na skórze, zwróć uwagę na te aspekty:

Powyższy algorytm pomaga w ustaleniu, jak wygląda czerniak i może posłużyć we wstępnej ocenie zagrożenia.

Wykrycie i rozpoznanie czerniaka na wczesnym etapie jego rozwoju jest bardzo ważne w kwestii wyleczenia oraz zmniejszenia ryzyka śmierci. Może się on pojawić zarówno na gładkiej i niezmienionej skórze, jak i wcześniej posiadanych zmianach. Właśnie dlatego tak ważne jest obserwowanie swojego ciała, a w razie wątpliwości, jak najszybsze udanie się do lekarza pierwszego kontaktu. Przy dobrym oświetleniu, ogląda on dokładnie skórę z pomocą przyrządu nazywanego dermatoskopem. Określa barwę, grubość i wielkość wykrytego znamiona. Lekarz przeprowadza też wywiad, na podstawie którego określa ryzyko wystąpienia nowotworu złośliwego skóry i zleca dalsze badania. 

Jeśli okaże się, że znamiona nie są niepokojące, ale trzeba je kontrolować – dobrym nawykiem jest wykonanie ich zdjęć. W razie wątpliwości, jak wygląda czerniak skóry, można porównać aktualny stan skóry z poprzednimi zmianami. Warto też regularnie odwiedzać lekarza, aby mógł kontrolować skórę w stałych odstępach czasowych. 

W przypadku podejrzenia czerniaka, pobierany jest wycinek i wysyłany do szczegółowych badań laboratoryjnych. Biopsja odbywa się w warunkach ambulatoryjnych wraz z miejscowym znieczuleniem i nie jest to wymagający zabieg. Poza tym lekarz może zalecić inne badania, w zależności od objawów i podejrzenia przerzutów choroby, w tym najczęściej morfologię krwi, biopsję węzła chłonnego znajdującego się najbliżej czerniaka, RTG lub USG narządów.

Na podstawie badań powstają opisy kliniczny oraz patomorfologiczny. Poza tym można określić indeks mitotyczny, który jest w stanie wskazać, jak dużo komórek ulega podziałowi. Tylko dzięki biopsji można ustalić szczegóły zmiany, w tym rozpoznać podtyp czerniaka, nasilenie nacieku zmiany przez komórki układu odpornościowego czy też stopień zajęcia warstw skóry.  Znając wyniki badań znamion, można określić stopień zaawansowania choroby, a następnie zaplanować leczenie.

Podstawowym objawem złośliwego nowotworu skóry jest specyficzna zmiana na skórze. Trzeba jednak zaznaczyć, że nie każda ciemna czy nieregularna grudka na ciele musi oznaczać, że to czerniak. Jak rozpoznać tę chorobę wiedzą lekarze, ale po zapoznaniu się z podstawowymi informacjami na temat nowotworów skóry, możesz przeprowadzać samobadanie i samemu kontrolować dotychczasowe plamki na ciele. Łatwo je odróżnić np. od pieprzyka o łagodnych i regularnych kształtach albo brodawki łojotokowej wyczuwalnej nawet podczas ściągania ubrań.  Jednak wszelkie zmiany, które mogą w przyszłości przeistoczyć się w czerniaka, należy skontrolować i w razie konieczność, usunąć chirurgicznie.

Z drugiej strony, niektóre czerniaki nie produkują melaniny i tym samym trudno je rozpoznać, bo dotychczasowe pieprzyki nie zmieniają diametralnie swojej barwy czy kształtu. Pojawia się delikatne uwypuklenie albo czerwona otoczka, trudna do wychwycenia. 

Zastanawiasz się, czy czerniak daje objawy oprócz pojawienia się znamienia na skórze? Ten nowotwór może przyczynić się do świądu, zaczerwienienia, owrzodzeń i krwawienia w okolicy guzka. W dodatku rozwinięte stadium choroby z przerzutami powoduje różne dolegliwości np. bóle brzucha, stawów czy głowy.

Istnieje pewna grupa czynników ryzyka, która może prowadzić do powstania nowotworu złośliwego skóry. Nie jest to jednak reguła, więc warto być ostrożnym i cały czas obserwować pojawiające się zmiany. 

Skąd się bierze czerniak? Wśród najważniejszych czynników ryzyka są:

Warto też wspomnieć, że czerniak częściej występuje u kobiet niż u mężczyzn. Choć można na niego zachorować w każdym wieku, to najbardziej narażone są osoby po 50. roku życia oraz dzieci i młodzież. Pierwsza grupa osób mogła mieć styczność przez długie lata z ekspozycją na słońce i niedostateczną ochroną. Z kolei młodsza skóra jest bardziej podatna na uszkodzenie intensywnym promieniowaniem słonecznym. Poparzenia słoneczne wśród dzieci dwukrotnie podnoszą ryzyko zachorowania na złośliwy nowotwór skóry w przyszłości. Nie jest to jednak jedyna przyczyna tego, skąd się bierze czerniak, więc trzeba być uważnym w każdym wieku, niezależnie od płci.

Na podstawie przeprowadzonych badań, określa się stopień zaawansowania choroby. Przerzuty pojawiają się w III i IV stadium. Jeśli jednak pacjent zgłosi lekarzowi specyficzne objawy i dolegliwości wcześniej, oprócz biopsji, konieczne mogą być badania obrazowe, takie jak RTG klatki piersiowej albo USG jamy brzusznej. Ma to na celu wykluczyć lub potwierdzić przerzuty odległe. 

Najczęściej przerzuty występują w III stopniu zaawansowania choroby – do węzłów chłonnych. Mogą być one zaatakowane tylko po części lub w całości. W IV stadium zaawansowania choroby dochodzi do powstania przerzutów na narządach takich jak wątroba, kości, płuca, a nawet mózg. Wtedy konieczne jest wykonanie bardziej szczegółowych badań, np. tomografii komputerowej klatki piersiowej albo pozytonowej tomografii emisyjnej (PET-CT). Niestety, im większa liczba zajętych przerzutowo węzłów i narządów, tym gorsze są rokowania.

Profilaktyka czerniaka przede wszystkim obejmuje ochronę przed promieniowaniem UVA i UVB. Jak to zrobić? Stosuj kosmetyki i preparaty z filtrami słonecznymi, a także unikaj bezpośredniego kontaktu ze słońcem. Przynajmniej raz w miesiącu przeprowadzaj samobadanie i obejrzyj swoje ciało. Jeśli masz problemy skórne albo często pojawiają się zmiany na Twoim ciele po ekspozycji na słońce, to regularnie odwiedzaj dermatologa. Nawet brak niepokojących objawów czerniaka nie oznacza, że pieprzyk nie zamieni się w nowotwór złośliwy. Szczególną kontrolą lekarską powinny być objęte osoby o jasnej karnacji. W profilaktyce czerniaka stosuje się również drobne zabiegi chirurgiczne, czyli wycinanie znamion, które są podejrzane o rozwój nowotworu.

Choroba nowotworowa może wiązać się z wysokimi kosztami leków, wizyt u specjalistów, wykonywania badań w prywatnych placówkach czy transportu do szpitala onkologicznego. Trudno przygotować się na tak poważną sytuację zdrowotną, a co dopiero na skutki finansowe. Właśnie dlatego warto wziąć pod uwagę ubezpieczenie zdrowotne lub polisę na życie. To dwa główne rodzaje wsparcia finansowego, szczególnie przydatne w przypadku nowotworów złośliwych. Jak to działa?

Nie ma jednej konkretnej kwoty za odszkodowanie z tytułu czerniaka. Wszystko zależy od indywidualnej oferty ubezpieczyciela. Pamiętaj też o okresie karencji w polisie na życie. Przykładowo, jeśli wynosi on 6 miesięcy od podpisania umowy, to zdiagnozowana choroba nowotworowa w tym czasie nie jest podstawą do wypłacenia świadczenia. W innych przypadkach odszkodowanie może wynosić kilka, a nawet kilkadziesiąt tysięcy złotych.