Depresja poporodowa – objawy, przyczyny, leczenie

Niedawno w Twojej rodzinie pojawiło się dziecko i podejrzewasz, że dopadła Cię depresja poporodowa? Objawy tej choroby są podobne do klasycznej depresji. Dowiedz się, jakie są symptomy, przyczyny, przebieg oraz leczenie tej dolegliwości, na którą cierpią młodzi rodzice. Tak! Depresja poporodowa może dopaść również ojców!

To poważne zaburzenie psychiczne, zakłócające codzienne życie, poprzez obniżenie nastroju, po pojawieniu się w rodzinie noworodka. W języku angielskim depresja poporodowa określana jest jako postpartum depression (PPD) lub postnatal depression. Może rozwinąć się tuż po porodzie, ale równie dobrze pojawić się po 6 miesiącach. Depresja poporodowa, w odróżnieniu od baby blues, czyli przygnębienia poporodowego trwa przez dłuższy czas oraz wymaga konsultacji z lekarzem. Jest poważną chorobą, czasem nawet śmiertelną. Osoby cierpiące na nią mogą odczuwać myśli samobójcze, które w efekcie doprowadzają do targnięcia się na swoje życie.

Chociaż powszechnie uważa się, że depresja poporodowa dotyczy tylko kobiet, okazuje się, że chorują na nią także mężczyźni.Szacuje się, że tego rodzaju zaburzenia nastroju dotyczą od 10% do 22% matek oraz 10% ojców. Największe ryzyko zachorowania u mężczyzn występuje w pierwszym półroczu życia ich dziecka oraz gdy partnerka cierpi na tę chorobę. 

Trzeba jednak uświadomić sobie, że dokładna skala zachorowań jest nieznana. Wiele przypadków „wymyka się” statystykom. Sporo ginekologów czy położnych, opiekujących się dzieckiem i matką po porodzie nie diagnozuje depresji z wielu powodów. Dodatkowo kobiety próbują samodzielnie zmagać się ze swoim nastrojem, bagatelizują objawy, które narastają, przyjmując postać nasilonej choroby. Jeszcze bardziej niedoszacowane jest zjawisko depresji poporodowej u mężczyzn, ze względu na opinię, że choroba dotyczy tylko kobiet.

Objawy depresji poporodowej są takie same jak klasycznej depresji, jednak istotne jest, kiedy się pojawią. By można było uznać je za symptomy depresji poporodowej, według:

Warto wspomnieć, że wielu psychiatrów, pomimo ram czasowych założonych w ramach klasyfikacji ICD-10 i DSM-5 diagnozuje depresję poporodową, jeśli symptomy pojawią się w ciągu pierwszego roku po porodzie. Chorobę rozpoznaje się w ciągu 12 miesięcy po urodzeniu dziecka u nawet 22% kobiet, podczas gdy 10% matek doświadcza depresji już w 8. tygodniu po porodzie.

Do najczęściej występujących objawów depresji poporodowej można zaliczyć:

Wiele czynników wpływa na rozwinięcie się tej choroby. Specjaliści wyróżniają kilka grup przyczyn depresji poporodowej.

Pierwszą ważną przyczyną są zmiany hormonalne, które następują tuż po porodzie. Spada na przykład poziom progesteronu i estrogenu, a wzrasta prolaktyny. Powoduje to chwiejność emocjonalną u kobiet. 

Na problemy emocjonalne, a w konsekwencji rozwój depresji wpływ może mieć również laktacja oraz problemy z nią związane np. pękające brodawki, nawał mleczny itd. W połączeniu z deprywacją snu związaną z koniecznością nakarmienia dziecka w nocy może to doprowadzić do obniżenia nastroju. Z drugiej strony, podczas karmienia piersią, wytwarza się u kobiety oksytocyna tzw. hormon szczęścia, więc matki, mające trudności z laktacją, są bardziej podatne na rozwinięcie depresji.

Depresja może rozwinąć się u kobiet, które zmagały się z problemami w ciąży, np. miały trudności z jej utrzymaniem. Do czynników tego typu zaliczyć należy także przeżycie poronienia lub śmierci dziecka, poród przedwczesny czy urodzenie dziecka chorego. 

Jeśli matka chorowała na depresję poporodową, to jest duże prawdopodobieństwo, że u jej córki, która urodzi dziecko, również pojawi się ta przypadłość. Co ciekawe, istnieją badania, które dowiodły, że kobiety cierpiące na depresję poporodową częściej uważały swoje relacje z matkami za niesatysfakcjonujące.

Niektóre cechy osobowości mogą sprzyjać wystąpieniu objawów depresji poporodowej. Częściej ta przypadłość może dotyczyć osób nadwrażliwych, pesymistycznie patrzących na świat, pełnych lęku, perfekcjonistów, nieumiejących sobie radzić ze stresem i adaptować do nowych warunków życiowych, skłonnych do uzależnień itd. Na wystąpienie objawów wpływ może mieć także wysoki poziom lęku podczas okresu ciąży. Jeśli kobieta cierpiała na depresję przed zajściem w ciążę i przerwała leczenie, jest duże ryzyko, że choroba powróci po porodzie. Statystyki mówią, że taki problem dotyczy aż 75% matek, które kiedyś zmagały się z tą przypadłością.

Kobiety tuż po porodzie, zamiast otoczone wsparciem mogą być kontrolowane, pouczane czy odczuwać presję związaną z wykonywaniem roli matki. Nie sprzyja to dobremu samopoczuciu. Również społeczny nacisk na karmienie piersią może powodować obniżenie nastroju u kobiet, które z jakiegoś powodu wybrały inny niż naturalny sposób karmienia dziecka. Kobiety bez wsparcia najbliższych, z ciężką sytuacją rodzinną czy finansową mogą być podatne na depresję poporodową.

Wśród ojców za rozwinięcie się tej choroby odpowiada m.in. strach związany z wejściem w nową rolę społeczną, problemy finansowe czy brak zatrudnienia, poczucie przeciążenia nowymi obowiązkami, odtrącenie przez partnerkę, nierozwinięta sieć wsparcia bliskich itd. Ponadto jest większe prawdopodobieństwo, że mężczyzna zachoruje na depresję, jeśli ta przypadłość dopadła jego partnerkę czy rodziców.

Szacuje się, że od 50% do 80% kobiet doświadcza kilka dni po porodzie przygnębienia poporodowego, inaczej nazywanego baby blues. Pojawia się ok. 3. dnia po porodzie i trwa 10 dni, do 2 tygodni. Uważa się, że przyczyną baby blues są głównie zmiany hormonalne po zakończeniu ciąży, ale także problemy w adaptacji do nowych warunków życia z maluchem oraz zmęczenie i stres z tym związane. Jeśli po maksymalnie 14. dniach od pojawienia się symptomów, płaczliwość, poddenerwowanie, trudności ze spaniem oraz drażliwość nie miną, bardzo prawdopodobne jest, że rozwija się depresja poporodowa, która wymaga leczenia.

Nieco rzadziej występującym zjawiskiem wśród kobiet jest psychoza. Dotyka 1 na 1000 osób i wymaga bezwzględnej pomocy lekarza. Rozwija się najczęściej u tych kobiet, które przed porodem miały schizofrenię lub chorobę dwubiegunową. Objawami psychozy są: pobudzenie, dezorientacja, bezsenność, utrata zahamowań, omamy, urojenia np. w postaci słyszenia głosów nakazujących zabić siebie lub dziecko itd. Leczenie polega na wprowadzeniu leków przeciwpsychotycznych oraz zapewnieniu wsparcia medycznego i bliskich.

Trudno odpowiedzieć na to pytanie. Zaburzenia nastroju u rodziców, zapoczątkowane, gdy dziecko ma kilka tygodni lub miesięcy, mogą trwać latami, jeśli nie podjęte zostaną odpowiednie kroki. To, ile trwa depresja poporodowa, zależy od tego, czy i kiedy zostaną podjęte odpowiednie działania. Trzeba zaznaczyć, że choroba ta, w odróżnieniu od baby blues nie mija samoczynnie i wymaga pomocy specjalistów.

Nieleczona depresja nie tylko pogarsza jakość życia matki. Ten stan może ciągnąć się latami. Zdarzają się sytuacje, kiedy rodzic, który zachorował na depresję tuż po narodzinach dziecka, odczuwa chroniczne zmęczenie i obniżenie nastroju także, gdy potomek ma już kilkanaście lat. 

Ponadto tego typu zaburzenia nastroju rzutują na relację rodzica z dzieckiem. Złe samopoczucie, nieustanne poczucie winy czy nieodnajdywanie się w roli matki lub ojca nie sprzyja nawiązywaniu więzi z potomkiem. 

Obniżony nastrój rodzica może w konsekwencji powodować problemy z rozwojem motorycznym dziecka, płaczliwość czy trudności ze spaniem w okresie niemowlęctwa, a w późniejszym czasie kłopoty z rozwojem emocjonalnym, intelektualnym oraz w nawiązywaniu relacji z rówieśnikiem. 

Depresja u rodzica może również powodować trudności w kontaktach z partnerem, co w konsekwencji może doprowadzić nawet do rozstania.

To najpopularniejszy test przesiewowy przy diagnozowaniu depresji. Składa się z 10 pytań. Można go wykonać samodzielnie online, jednak często formularz przynosi ze sobą położna środowiskowa podczas wizyt patronażowych po narodzinach dziecka. Amerykańska Akademia Pediatryczna zaleca wykonanie matkom testu w 1., 2. i 4. miesiącu po porodzie. Uzyskanie 13. i więcej punktów oznacza konieczność potwierdzenia diagnozy i konsultacji ze specjalistą. 

Kobiety objęte opieką położnej środowiskowej, mogą porozmawiać w pierwszej kolejności właśnie z nimi, gdy stan obniżonego nastroju po porodzie się u nich przedłuża. 

Rodzice, odczuwający objawy depresji poporodowej mogą zgłosić się zarówno do psychiatry, jak i psychologa. Specjaliści wdrożą odpowiednie leczenie farmakologiczne (tylko psychiatra), a także przeprowadzą psychoterapię.

Leczenie depresji poporodowej polega na współdziałaniu psychologa i psychiatry. Włącza się leczenie farmakologiczne i psychoterapię. Te metody mogą być prowadzone jednocześnie lub pojedynczo. Wszystko zależy od nasilenia choroby. Czasem wystarczy jedynie interwencja psychospołeczna np. w postaci grupy wsparcia dla matek, czasem jednak konieczne jest włączenie leków.

W zależności od konkretnej sytuacji inaczej przebiega terapia. Zazwyczaj są to spotkania indywidualne, ale bardzo dobrze w takiej sytuacji sprawdza się także terapia grupowa z  innymi mamami, zmagającymi się z podobnymi problemami. Czasem terapeuta może zaprosić na spotkania także partnera, szczególnie wtedy, kiedy depresja jednej ze stron rzutuje na relacje z drugą osobą.

Leki przeciwdepresyjne przepisuje psychiatra. Istnieją leki, które można bezpiecznie stosować w ciąży, połogu czy podczas karmienia piersią.

W przypadku ciężkiej depresji, gdy inne metody zawiodą, stosuje się elektrowstrząsy. Zabieg wykonuje się podczas znieczulenia oraz podaniu leków zwiotczających mięśnie. Jest więc nie tylko bezbolesny, ale i bezpieczny, dlatego stosuje się go nawet u kobiet w ciąży czy karmiących piersią. Skuteczność elektrowstrząsów waha się od 70% do 90%. 

Celem elektrowstrząsów jest pobudzenie wytwarzania dopaminy, noradrenaliny i serotoniny, czyli hormonów, których nieprawidłowy poziom wpływa na rozwinięcie depresji. Pomimo że naukowcy przekonują, że metoda ta może być pomocna w przypadku leczenia zaawansowanej depresji poporodowej, rzadko sięga się po nią w Polsce. Częściej stosuje się ją natomiast w Stanach Zjednoczonych czy krajach skandynawskich.

Przede wszystkim ważne jest, by mówić o tym, jakie są objawy depresji poporodowej, by zarówno osoba dotknięta tą chorobą, jak i jej bliscy mieli świadomość, że problem ten dotyczy wielu rodzin i można sobie z nim poradzić. Prowadzonych jest wiele kampanii społecznych, których celem jest edukacja na temat tego, gdzie szukać pomocy przy depresji poporodowej oraz jak wspierać bliskich. 

Rodzina czy przyjaciele, widząc, że młodych rodziców dopada stan przedłużającego się obniżonego nastroju, powinni przede wszystkim zaproponować rozmowę. W niektórych sytuacjach już samo wysłuchanie, z jakimi problemami zmaga się osoba z depresją, może przynieść ulgę. Bliskość, zrozumienie oraz wsparcie również w codziennych czynnościach bardzo często przynosi ukojenie osobom cierpiącym na tę przypadłość. 

Dużą rolę w leczeniu depresji odgrywa partner. Rozmowa o emocjach i odczuciach bez osądzania czy krytyki oraz wsparcie w trudnych chwilach jest bardzo ważne. 

Z pewnością pomóc może kontakt z osobami, które przeżywały lub aktualnie przeżywają podobne chwile po narodzeniu dziecka. Obalenie mitu, że świeżo upieczeni rodzice są zawsze szczęśliwi i spełnieni pomoże zaakceptować trudne uczucia i odnaleźć się w nowej roli. 

Zachęcanie rodziców cierpiących na depresję do zdrowego odżywiania czy aktywności fizycznej to również sposób na pomoc. Warto zaproponować wspólny spacer czy opiekę nad dzieckiem, kiedy mama czy tata wybierze się na zajęcia fitness lub trening.

Osoby cierpiące na depresję poporodową wymagają pomocy specjalistów. Często wizyty u psychiatry czy terapeuty bardzo obciążają domowy budżet. Warto więc wykupić prywatne ubezpieczenie zdrowotne w formie pakietu medycznego. Dzięki niemu, w ramach miesięcznej składki można korzystać z wizyt u potrzebnych specjalistów. Często udostępniana jest również infolinia medyczna czy dostęp do e-recept. 

Warto wiedzieć, że o ile ubezpieczenie zdrowotne obejmuje pomoc w razie depresji poporodowej, często indywidualna polisa na życie – już nie. Dotyczy to także grupowego ubezpieczenia na życie zawieranego w pracy. Wiele towarzystw zastrzega sobie, że samobójstwa spowodowane długoletnią chorobą nie są obejmowane polisą na życie, a bliscy takiej osoby nie otrzymają świadczenia. Więcej na ten temat przeczytasz tu: Czy ubezpieczenie obejmuje depresję?

Zaburzenia na tle psychicznym coraz częściej są przyczyną zwolnień lekarskich z pracy. Jeśli młodzi rodzice są aktywni zawodowo, a rozwija się u nich depresja poporodowa, mogą zwrócić się do lekarza POZ, który wystawi L4, jednak zleci równocześnie konsultację u psychiatry. Także ten lekarz ma prawo do wypisania zwolnienia lekarskiego z powodu depresji. Takie L4 nie może trwać dłużej niż 182 dni.