Badania profilaktyczne – jakie wykonywać? Poradnik dla kobiet i mężczyzn

Lepiej zapobiegać niż leczyć. Z takim stwierdzeniem spotykamy się na co dzień bardzo często, jednak nie do końca je praktykujemy. Dziś podpowiemy, jakie badania profilaktyczne warto wykonywać i kto może na nie skierować. Sprawdzimy też, które z nich są szczególnie istotne dla kobiet, a które dla mężczyzn. 

Badania profilaktyczne to nic innego jak regularna kontrola swojego stanu zdrowia. Mają na celu wykryć nawet drobną nieprawidłowość w funkcjonowaniu organizmu, która może świadczyć o poważniejszym schorzeniu. Im szybciej wykryty problem, tym większa szansa na to, że unikniesz ciężkich powikłań chorób. Zmniejszasz zatem ryzyko długiego leczenia czy złego samopoczucia. Warto też pamiętać, że badania profilaktyczne należy wykonywać nawet wtedy, kiedy nic Ci nie dolega. 

Testy diagnostyczne mogą być wykonywane w różny sposób, wszystko zależy od tego, na jakie z nich się zdecydujesz. Może to być tradycyjne badanie krwi, wymaz z gardła, diagnostyka chorób serca, analiza składu moczu itd. Badania profilaktyczne trzeba wykonywać regularnie, bez względu na samopoczucie i niepokojące symptomy. Choć, w momencie, kiedy one się pojawią, wtedy konieczna jest wizyta u lekarza prowadzącego.

Niestety, często okazuje się, że choroby przez długi czas nie dają o sobie znać. Często są zatem trudne do zdiagnozowania i wykrycia, szczególnie na etapie tradycyjnej wizyty u lekarza na konsultacji, kiedy nie ma żadnych objawów. Niektóre z chorób są na tyle specyficzne, że dopiero można je wykryć w późniejszym etapie, kiedy zaczynają wprowadzać nieodwracalne zmiany w organizmie. Właśnie dlatego trzeba pamiętać o tym, że badania profilaktyczne powinno się wykonywać w każdym wieku. Do tego należy też wprowadzić zdrowe nawyki żywieniowe i regularnie się ruszać. Wszystko to w trosce o swoje dobre samopoczucie, a także zdrowie.  

Nie da się ukryć, że pojawianie się chorób to bardzo indywidualna sprawa. Zdarza się tak, że schorzenia pojawiające się dopiero po 50. roku życia, mogą zaatakować młodych ludzi. I odwrotnie. Właśnie dlatego badania profilaktyczne należy wykonywać w każdym wieku. Chodzi tu oczywiście o osoby dorosłe. Niektóre z nich są bardziej podatne na ryzyka zdrowotne, a inni mniej. Od czego to zależy? Tak naprawdę od wielu czynników, może to być płeć, wiek, uzależnienia, styl życia, aktywność fizyczna, budowa ciała, predyspozycje genetyczne itd. Niektóre osoby muszą też szczególnie zadbać o swoje zdrowie, ze względu na trudne warunki w pracy, np. regularne wdychanie pyłu czy inne substancje chorobotwórcze, z którymi mają styczność na co dzień.

Wiele też zależy od tego, z jakimi problemami zdrowotnymi zmagali się członkowie rodziny. Przykładowo, jeśli mama miała chorobę nowotworową, która dotknęła spraw kobiecych, jej córki są w grupie ryzyka. Konieczne są badania profilaktyczne, które będą mogły wykryć problem już na wczesnym etapie.

Jeśli chcesz wykonywać badania profilaktyczne, ale nie wiesz, które z nich są dla Ciebie, możesz skorzystać z gotowych pakietów w placówkach medycznych. Często są one skonstruowane przez diagnostów i lekarzy, aby promować zdrowy styl życia. Przygotowaliśmy też dla Ciebie poradnik i podzieliliśmy badania profilaktyczne pod względem wieku. 

Specyficznym rodzajem badań profilaktycznych są te wykonywane pracownikom. Mają one na celu ocenę stanu zdrowia, a także udzieleniu informacji o tym, jak zachowywać się zgodnie z zasadami BHP. Poza tym lekarz może udzielić rad, co zrobić w miejscu pracy, aby zapewnić sobie jak największy komfort i bezpieczeństwo. Jeśli na badaniu diagnostycznym pracownika okaże się, że ma on pewne schorzenia albo problemy, może być konieczne dalsze leczenie. Najczęściej kieruje się pracownika do lekarza rodzinnego. 

Jakie są rodzaje badań profilaktycznych pracowników?

Badania profilaktyczne pracowników powinny być wykonywane w godzinach pracy, jeśli jest to możliwe. Pracodawca powinien mieć podpisaną umowę z konkretnym ośrodkiem medycznym, a także ponosić koszty związane z tą wizytą. 

Jeśli chodzi o badania profilaktyczne dla mężczyzn i kobiet, najczęściej kierują na nie lekarze pierwszego kontaktu. Chyba że są one dość specjalistyczne, wtedy jeszcze będzie konieczna wizyta u specjalisty, np. kardiologa, onkologa, chirurga czy endokrynologa. Wszystkie informacje powinien udzielić Ci lekarz prowadzący.

Badania profilaktyczne dla pracowników to odrębny temat. Wykonuje się je okresowo, a szczegółowo opisane są w Kodeksie Pracy w art. 229. Badania okresowe pracowników są też ściśle związane z kodeksem dotyczącym bezpieczeństwa i higieny pracy. Każdy pracodawca musi chronić zdrowie oraz życie pracowników, zapewniając im jak najlepsze warunki. 

Przejdźmy teraz do ważnego tematu, a mianowicie badań kontrolnych, które powinno się wykonać co 2-3 lata od 20. roku życia. Powszechnie mówi się o tym, że po 30. roku życia, najlepiej robić je raz na rok. O czym dokładnie mowa?

Pierwszym podstawowym badaniem jest morfologia krwi. To z niej można odczytać pierwsze niepokojące symptomy, o ile się pojawią. Badania krwi możesz wykonać w swojej przychodni, na podstawie skierowania od lekarza rodzinnego. Niektóre parametry mogą świadczyć o stanach przedchorobowych, chorobowych oraz chwilowych zaburzeniach, np. odwodnieniu, infekcji, stanie zapalnym czy nawet anemii. Oprócz morfologii krwi warto też wykonać badanie tempa opadania czerwonych krwinek, czyli OB. Jeśli ten parametr jest podwyższony, może to świadczyć o stanie zapalnym, ale nie tylko. To też źródło informacji dla lekarza, czy pacjent nie ma problemów z alergią, tarczycą albo cholesterolem.

Każdy mężczyzna powinien dbać o swoje zdrowie i nie ulega to wątpliwości. Już po 20. roku życia trzeba regularnie badać krew, mocz, a także lipidogram oraz ciśnienie tętnicze. O tym wspominaliśmy w poprzedniej części artykułu. Badania profilaktyczne mężczyzn powinny jednak mieć szerszy zakres w późniejszym czasie. Panowie są zagrożeni np. rakiem jądra, dlatego tak ważna jest regularna diagnostyka i wizyta u urologa. 

Oto podstawowe badania profilaktyczne dla mężczyzn:

Badania profilaktyczne mężczyzn po 30. roku życia powinny być nieco bardziej rozbudowane. Oprócz wymienionych wcześniej parametrów warto przeprowadzić próby wątrobowe, szczególnie jeśli przyjmujesz regularnie leki. Istotna jest kontrola ciśnienia tętniczego krwi oraz poziomu cholesterolu i cukru. 

Kolejnym ważnym badaniem profilaktycznym jest diagnostyka w kierunku jąder i prostaty. W tym celu warto wykonywać samobadanie lub odwiedzić specjalistę.

W przypadku badań profilaktycznych po 40. roku życia trzeba wziąć jeszcze pod uwagę ryzyko zachorowania np. na dnę moczanową. Często spotyka to panów, którzy nie utrzymują prawidłowej diety. W tym celu warto zbadać poziom kwasu moczowego.

Powszechny wśród mężczyzn jest niedobór magnezu, dlatego warto to sprawdzić. Ponadto konieczna jest wizyta u urologa, aby zbadał on gruczoł krokowy. W ten sposób możesz wykluczyć nowotwór jelita grubego oraz raka prostaty. Wciąż ważne są badania profilaktyczne dotyczące hormonów, aby wykluczyć nadczynność i niedoczynność tarczycy. 

Mężczyźni po 40. roku życia powinni też badać swoje serce. W tym celu można wykonać EKG. Przyda się także prześwietlenie płuc, aby wykluczyć kolejne problemy zdrowotne.

Do poprzednio wymienionych badań profilaktycznych, trzeba jeszcze dodać tzw. kolonoskopię, czyli badanie kału na obecność krwi utajonej. Nie trzeba go wykonywać co roku, ale wskazana jest maksymalnie co 10 lat. Pozwala ona wykluczyć zmiany w jelicie grubym. Warto też zwrócić uwagę na badanie poziomu PSA. Na jego podstawie często stwierdza się stan zapalny dróg moczowych, a nawet raka prostaty. Uzupełnieniem tych badań powinna być kontrola mocznika, który również może świadczyć o chorobach nowotworowych, a także zaburzeniu pracy nerek.

Mężczyźni po 50. roku życia muszą też szczególnie kontrolować swoją masę ciała oraz obwód pasa. Lekarz rodzinny powinien też ocenić ryzyko złamań osteoporotycznych.

Każda kobieta po ukończeniu 20. roku życia powinna regularnie odwiedzać swojego lekarza prowadzącego i wykonywać badania profilaktyczne. Wśród nich są:

Warto zaznaczyć, że wraz z upływem lata, badania profilaktyczne kobiet powinno się wykonywać częściej. Przykładowo, podstawowa morfologia po 20. roku życia powinna być wykonywana raz na dwa lata, ale w późniejszym wieku już raz na rok. To samo dotyczy badań ginekologicznych i cytologii. Ważne jest też to, aby kontrolować choroby, które występowały już w rodzinie, np. nowotwór płuc, problemy z układem krążenia czy nadwaga.

Tradycyjną morfologię krwi, kontrolę lipidogramu i ogólne badania moczu najlepiej wykonywać nie rzadziej niż co 2-3 lata. Po 25. roku życia istotna jest także cytologia, którą trzeba robić raz na 3 lata. Podstawą jest też samobadanie piersi, które może być kluczowe w kwestii ewentualnego wykrycia raka piersi. Należy je robić raz na miesiąc, najlepiej pomiędzy 6. a 9. dniem cyklu. Do tego niesamowicie istotne są badania ginekologiczne oraz piersi, które trzeba robić raz na 3 lata.

Regularne badania profilaktyczne po 30. roku życia  to także kontrola wzroku u okulisty i badanie dna oka. Warto odwiedzić również stomatologa.

Podobnie jak w przypadku mężczyzn, tak samo kobiety powinny zwiększyć spektrum badań profilaktycznych wraz z wiekiem. To wtedy jest większe ryzyko chorób nowotworowych, serca czy też cukrzycy. Oprócz wcześniej wymienionych badań warto też sprawdzić poziomy hormonów tarczycy oraz wykonać EKG. Oczywiście nadal niesamowicie ważne jest USG piersi, a także mammografia. Najlepiej wykonywać te badania profilaktyczne raz na dwa lata.

Zaleca się, aby kobiety po 50. roku życia dodatkowo wykonały badanie densytometryczne, polegający na ocenie gęstości kości. Do tego nie należy lekceważyć chorób jelita grubego. W tym celu warto wykonać kolonoskopię, chociaż raz na 5 lat. Po 50. roku życia trzeba też badać się ginekologicznie, przynajmniej raz do roku.

Regularne wykonywanie badań może być znacznie prostsze, mając prywatny pakiet zdrowotny. Masz dostęp do wielu placówek, gdzie skontrolujesz swój stan zdrowia. Dowiedz się więcej na temat ubezpieczeń zdrowotnych na naszej stronie internetowej albo odwiedź jedną z placówek CUK Ubezpieczenia. Możesz też zadzwonić na infolinię!